مرجان رضایی یزدی - دانشجوی کارشناسی ارشد موسسه غیرانتفاعی آبا آبیک

امروزه در اثر بکارگیری سیاست انبوه سازی در جوامع شهری بزرگ، مسکن سنتی مفهوم خود را از دست داده و به دنبال کاهش عملکردها ، به یک سرپناه تقلیل می یابد و مجتمع های مسکونی بدون تأمین عناصر فعالیت های مکمل، گسترش می یابند.گذر زمان تغییر در نیازها و مفاهیم را اجتناب ناپذیر می سازد ، اما برخی نیازها دارای ذات پایدار است و گذشت زمان ممکن است تنها از لحاظ فرمی آنها را دچار تغییر کند. از جمله این نیازها، نیاز بشر به ارتباط با طبیعت و گسترش روابط اجتماعی اشاره کرد، که خود را در معماری مسکن در فضاهای باز و نیمه باز جلوه گر میکند.از اینرو این مقاله به بررسی مفهومی و عملکردی فضاهای باز و نیمه باز در معماری مسکن می پردازد. فضاهای باز همچون حیاط، و نیمه باز همچون ایوان به عنوان فضایی از معماری مسکونی مطرح می شود که دارای غنای فرمی و مفهومی و عملکردی است و وجود آن در کنار فضای بسته به تجربیات فضایی نابی منجر می شود. از این رهگذر ابتدا به بررسی تاریخچه پیدایش مجتمع های مسکونی در ایران و سپس شناخت این فضاها به لحاظ معنایی با دو رویکرد سنتی و ضوابط ساختمانی می پردازد، و در مرحله بعد این فضاها به عنوان عناصر اقلیمی در جهت ایجاد معماری پایدار تشریح می شود.و در پایان فضاهای مذکور در یکی از مجتمع های مسکونی تهران بررسی گردید. هدف از این پژوهش لزوم توجه به فضاهای باز و نیمه باز به عنوان عامل در بالا بردن کیفیت و غنای فضایی خانه و نیز عامل تأثیرگذار در جهت کاهش مصرف انرژی و تحقق معماری پایدار است. در نتیجه گیری این مقاله با در نظر داشتن مفهوم عملکرد فضای نیمه باز و باز و تأثیرگذاری آن به عنوان عنصری پایدارساز در معماری مسکونی راهکارهای معمارانه برای طراحی مسکن معاصر ارائه می گردد.

ضوابط ساختمانی، عملکرد اقلیمی ، فضای باز، فضای نیمه باز، مجتمع مسکونی