رحیم باقری - عضو هئیت علمی دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود
عزت الله رئیسی - عضو هئیت علمی دانشکده علوم، بخش علوم زمین، دانشگاه شیراز

تولید نفت و گاز در میادین نفتی و گازی تقریبا همراه با تولید آب سازندی (Formation Water) یا شورابه های نفتی(Oilfield Brine) می باشد. تولید آب شور یکی از مهمترین عامل در ایجاد خوردگی و یا کاهش شدید تولید نفت و گاز میباشد که در بسیاری موارد باعث مرگ چاه خواهد شد. یکی از مهمترین سوالات در مورد آب های شور تولیدی، در موردمنشا آنها می باشد. تعیین منشا آب شوری تولیدی در چاه های عمیق نفت و گاز در جهت مدیریت و کنترل این مشکلبرای بالابردن تولید گاز و صیانت از منابع ملی، لازم و ضروری می باشد. علارغم انجام مطالعات زیاد در زمینه منشا آب هایتولیدی در دنیا، هنوز این مسئله بحث برانگیز می باشد. در ایران برای اولین بار این مطالعه انجام شده است. مخزن گازکنگان در سازندهای آهکی- دولومیتی کنگان و دالان بالائی در عمق حدود 2500 متری قرار دارد. این مخزن با 36 حلقه چاه از سال 1374 شروع به تولید کرده است که اخیرا آب های تولیدی برخی از چاه ها شور شده که باعث کاهش اجباریتولید گاز شده است. جهت تعیین منشا شوری آب های تولیدی از روشهای هیدروشیمیایی و ایزوتوپی (87Sr/86Sr, (2)H, (18)O)استفاده شده است. منشاهای شوری می تواند انحلال نمک گنبد نمکی مجاور مخزن، سفره آب شور زیر مخزن گاز (آبده) ویا آب بین دانه ای شور واقع در بالای سطح تماس آب- گاز باشد. نتایج هیدروشیمیایی و ایزوتوپی تصور اولیه که منشا شوری آب آبده بوده و در اثر بالاآمدگی وارد چاه ها شده است، را رد کرد. نتایج نشان داد که محتمل ترین منشا شوری آبهای تولیدی، آب بین دانه ای درون مخزن کنگان می باشد که بصورت یکسری لایه اشباع وجود دارند. با تکمیل چاه ها درلایه های با اشباع آب شور کمتر و یا بستن لایه های شور با روشهای موجود، آب شور تولیدی کاهش خواهد یافت.

مخزن گاز، آب تولیدی، شوری، هیدروشیمیایی، ایزوتوپی، شورابه