افروز رحیمی آریایی - هیات علمی آموزش عالی سپهر اصفهان، دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و دانشگاه آزادشهرکرد،
شادابه عزیزپور - هیات علمی آموزش عالی سپهر اصفهان، کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان،
زهراالسادات اعتضادی - دانشجو، کارشناسی معماری، معماری داخلی، آموزش عالی سپهر اصفهان،

در اصفهان عصر صفوی، کلیساها در بطن شهر حضور یافتند . این کلیساها در سیر تاریخی خود، دچار دگرگونی و تحولاتی شده اند که علاوه بر حفظ اصولی از معماری ارمنستان، با توجه به موقعیت های جدیدشان، شکل ها و نمودهای متفاوتی یافته اند. کلیسای وانک متعلق به دوره صفویان و واقع در منطقه جلفای اصفهان، به عنوان نمونه عالی تطبیق پذیری با محیط، فرهنگ و اقلیم جدید، جهت مطالعه و بررسی انتخاب شده است. این کلیسا، کالبدی نسبتا متفاوت نسبت به کلیساهای ارمنستان یافته وبه ساختارها و الگوهای معماری ایرانی نزدیک تر شده است؛ از دلایل آن می توان به ویژگی های اقلیمی و سرزمینی، فنونمعماری، شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن زمان و مسائلی از این دست اشاره داشت. این مسائل موجب گردیده آنان بتوانند بدون الگو پذیری تام بلکه گزینشی ، به سبک خاص خود در معماری کلیسا دست یابند. پژوهش حاضر، کلیسا وانک رااز نظر ارتباطات با کاربری های متفاوت، نوع ساختار کالبدی، طرح واره پلان ، ارتباط بین فضاهای باز، نیمه باز و بسته، و روابط عملکردی فضاها، مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده است. همچنین در این نوشتار، به طور خاص با تعمق بر عناصر معماری این کلیسا، ویژگی های کالبدی- فضایی و اجتماعی آن مورد ارزیابی قرار گرفته است. موضوعی که علی رغم وجود برخی از پژوهش های انجام گرفته، آن گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته و برخی از ویژگی های معماری آن هنوز ناشناخته باقی مانده است.لذا با استفاده از روش کتابخانه ای و پژوهش های میدانی، سبک معماری این بنا، و تمایز آن با معماری کلیساهای ارمنستان که ریشه در عوامل متعدد دارد مورد بررسی قرار گرفته است. دستاوردهای این تحقیق مشخص نموده که الگوهای ساختکلیسای وانک کاملاً منطبق با شرایط محیطی بوده و معماران ارمنی و ایرانی به خوبی توانسته اند قابلیت های محیط را شناسایی و در ساخت بنای کلیسا، خارج از الگوهای رایج زمان، به کار گیرند. از دیگر نتایج این نوشتار می توان به ارزیابی بازنمود اعتقادات مذهبی ارامنه به ارتباطات فضایی و کالبدی این بنا اشاره داشت.

کلیساهای ایران، مسیحیت در ایران، مجموعه امناپرگیچ، کلیسا وانک اصفهان