محمد گل کار - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی تربت حیدریه
زهرا خسروی تبار - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد تربت حیدریه

شناخت چگونگی پیدایش و شناسایی الگوهای همدیدی که منجر به ایجاد سیلاب می شوند، در پیش بینی و کاهش آثار زیانبار این پدیده تاثیر بسزایی دارد. بررسی سینوپتیکی بارش سنگین برای پیش بینی سیلابهای شهرستان تربت حیدریه هدف پژوهش حاضرمی باشد.بدین منظور داده های روزانه بارندگی در ایستگاه سینوپتیک شهرستان تربت حیدریه طی سالهای 1691 تا 4112 میلادی مورد مطالعه قرار گرفت و با استفاده از تحلیل الگوهای سینوپتیکی جو، رابطه وقوع بارش های شدید و سیل زا، دراین شهرستان با سامانه های جوی حاکم بر کشور ایران و نواحی اطراف آن بررسی گردید . پس از بررسی ومطالعه و آنالیز داده های خام بارش روزانه موجود ، پنج بارش حداکثر دورهمطالعاتی فوق را استخراج و برای نمونه شدیدترین روز بارش دوره مذکور ) 14 فوریه 1661 ( ، مورد مطالعه سینوپتیکی قرار گرفت، همچنینبه شناسایی سیستمهای جوی مؤثر بر بارشهای سیل زای منطقه در طول دوره آماری پرداخته شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که رابطه متقابل بین جو بالا و محیط سطحی، جهت ایجاد بارشهای سنگین منطقه وجود دارد . بر این اساس بااگاهی ازسازوکارهای موجود درروزهایی که بارندگی ها شدید میباشند میتوان نوع سیستم ها، الگوها و جریانات حاکم را بررسی و مطالعه کرد تا تمهیدات و پیش بینی هایلازم به کمک نقشه های سینوپتیک درزمان سیلاب های شهری به کارگرفته شود. عامل اصلی بروز بارش های شدید و سیل زا در شهرستانتربت حیدریه، ورود سامانه کم فشار سودانی از جنوب غرب کشور به این منطقه است و منابع رطوبتی این بارش ها در اغلب موارد خلیج فارس و دریای سرخ می باشد که در مواقع عبور از مدیترانه تشدید می گردد و بارش های شدیدتری رخ می دهد . این موضوع بویژه زمانی شرایط وقوع بارش سنگین در منطقه را بیشتر فراهم می کند که در جو بالا، یک تراف یا جریان شمالی که از عمق کافی برخوردار است وجود داشتهباشد و محور آن در جهت شمالی و در مرکز کشور واقع شده باشد و گرادیان فشار بین نوارشمال و شمالشرق منطقه و بخش های جنوبی منطقه شدید باشد.

سیل- تحلیل سینوپتیک –بارشهای سنگین -سیستم های جوی- کم فشار سودانی-تربت حیدریه