عمران عالیشاه - موسسه تحقیقات پنبه کشور
محمد رضا قنادها - دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
منصور امیدی - دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

تلاقی بین گونه های تتراپلوئید و دیپلوئید پنبه بدلیل ناسازگاری و از بین رفتن جنین یا آندوسپرم مشکل است از این روی کشت و نجات جنین همراه با دو برابر کردن کروموزوم های هیبرید برای رفع موانع طبیعی باروری ضرورت می یابد. فاکتورهای مختلفی در موفقیت رشد و نجات جنین پنبه از طریق روش in ovulo embryo culture دخیل هستند که از آن جمله می توان به زمان انتخاب تخمک تلقیح شده اشاره کرد. در این تحقیق اثرات فاکتورهایی چون ژنوتیپ (گونه)، سن تخمک پس از تلقیخ، اندازه تخمدان و تخمک و شرایط انتقال تخمک تلقیح شده به شرایط درون شیشه بر موفقیت و کارایی نجات جنین های هیبرید بین گونه ای پنبه مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس اطلاعات و داده های حاصل از بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی گل، دانه گرده، تخمک و رشد الیاف در سطح تخمک های تلقیح شده، بهترین زمان انتخاب و انتقال تخمک های تلقیح شده به شرایط in virto برای تلاقی های دیپلوئید × دیپلوئید و دیپلوئید × تتراپلوئید به ترتیب دو و سه روز پس از گرده افشانی تعیین گردید. همچنین گونه G.barbadense بدلیل قابلیت های ویژه تلقیح، نگهداری گل، اندازه تخمک و جنین، رشد در شرایط in vitro و غیره بر سایر گونه های والدی برتری نشان داد و به عنوان یک گونه بخشنده و مناسب در تلاقی های بین گونه ای پنبه توصیه می گردد.