علی اکبر رضایی - استاد مدیریت شهری، عضو هیات علمی و مدیرگروه مدیریت شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
افسانه زمانی مقدم - استاد مدیریت شهری، عضو هیات علمی گروه مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
مهدی باشتی - کارشناسی ارشد مدیریت شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، کارشناسی مهندسی عمران دانشگاه اصفهان

با تغییرات ملموس اقتصادی، فرهنگی، جمعیتی و اجتماعی کلانشهر ها در سالیان اخیر، تیپ ساختمان های مسکونی دستخوش تغییرات چشمگیری از لحاظ تعداد طبقات، تعداد واحدها، متراژ، نوع سازه و ... شده است، این تحقیق در پی آن بوده که تیپ غالب کالبدیساختمانهای مسکونی شهر تهران را در محدوده زمانی سال 1390 تعیین نماید؛ این بدین معنی است که علیرغم ناهمگن بودن ساختمان های احداث شده متناسب با سلایق سازنده ها، میتوان دراین تیپ های مختلف و بیشمار موجود، برای شهر تهران، تیپ های غالبی که بیشترین فراوانی را در ساختمان های مسکونی احداث شده دارند، با تعریف شاخص های متناسب استاندارد تعیین نمود؛ در این پژوهش،تیپ های مختلف مسکن در مناطق 22 گانه شهر تهران در سال 1390 با رویکرد کالبدی به منظور شفاف سازی الگوی مسکن با روشسرشماری)کل شماری(مورد بررسی قرار گرفته است؛ به این منظور گونه هایی از ساختمان های مسکونی که بیشترین متقاضی را برای احداث با لحاظ تمامی جوانب و متغیرهای موثر را داشته اند بررسی گردیده است؛ دراین تحقیق، برای تعیین تیپ غالب ساختمان هایمسکونی شهر تهران از نظریه علمی متد و منابع شاخص های قیمت ساختمان مورد استناد قرار گرفته است؛ شاخص های مورد سنجشدر شناخت ابعاد کالبدی واحد مسکونی در دو بخش ابعاد کالبدی بیرونی مسکن که شامل کلیه ضوابط و مقررات قانونی تعیین کننده نحوه توسعه کالبدی پهنه شهری و ابعاد کالبدی درونی مسکن که شامل شاخص های مساحت ملک، مساحت کل زیربنا، مساحت ناخالص، مساحت خالص، تعداد واحد مسکونی در ساختمان مسکونی و تعداد طبقات می باشد، بررسی شده است. این اطلاعات از نتایج سرشماریعمومی نفوس و مسکن سال 1390 به دست آمده و نتایج طرح آمارگیری از پروانه های ساختمانی صادره از شهرداری تهران در همان سال جهت تکمیل اطلاعات کالبدی ساختمان های در حال احداث استفاده شده است؛ تحلیل و پردازش این اطلاعات و نحوه دستیابی به نتایج نهایی نیز در چهارگام صورت گرفت: تشکیل لایه های اطلاعاتی مکان مرجع برای هر یک از گروه های اطلاعاتی؛ معرفی پهنه های دارایخصوصیات غالب در هریک ازلایه های اطلاعاتی؛ رویهم اندازی جغرافیایی نتایج به دست آمده ازتحلیل لایه های اطلاعاتی در مقیاس مناطق و نهایتا معرفی تیپ های غالب کالبدی ساختمان های مسکونی در پهنه های شهری مشخص شده؛ نتایج تحقیق نشان می دهد اسکلت فلزی و اسکلت بتنی هردو بعنوان تیپ غالب معرفی شده وبخش عمده ای از مناطق شهر تهران درتیپ کالبدیشماره 1 یعنی چهارواحددرپنج طبقه و تا حدودی تیپ کالبدی شماره 2 یعنی ده واحددرهفت طبقه مشابهت دارندواین دو تیپ)چهار واحد در پنج طبقه و ده واحد در هفت طبقه(سطح قابل توجهی از شهر تهران را پوشش می دهند؛ از تحلیل کلی لایه های اطلاعاتی کالبدی مشخص گردیدکه مناطق تهران را می توان در 3 گروه عمده زیر طبقه بندی نمود: منطقه 1 ، مناطق 2 تا 6 ومنطقه 22 و مناطق 7 تا 21 .

ساختمان، مسکن، تیپ غالب، ساختمان های مسکونی، شاخص کالبدی