تورج جلیلی - دکتری تخصصی معاری
فرزانه طبیبی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد واحد بندر ماهشهر
مهشید بهادری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد واحد بندر ماهشهر
فاطمه احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد واحد بندر ماهشهر

در این جستار به بررسی روند تغییرات نو ظهور در معماری دورهی قاجاریه و به تفصیل در مبحث معماری مسکن خواهیم پرداخت.در دوران قاجار ، نظام کهن زیست تحت تاثیر عواملی که بیشتر خاستگاه جهانی داشت دستخوش تحول و دگرگونی شد و جنبه های نوینی از زندگی شهری با سلسله مراتب خاص پدیدار گردید. در این دوره برای اولین با در ایران، ساختمان سازی با تهیه نقشه مرسوم شد. همچنین طراحی و ساخت، برخلاف نظام استاد شاگردی به فرد واگذار گردید. معماری دوره قاجار را معماری خانه سازی و یا معماری خانه های مسکونی نامیده اند. چرا که بیشترین ساخت و سازها در این دوره به علت افزایش جمعیت شهرنشین معطوف به ایجاد سرپناه و خانه برای مردم مهاجر و تازه وارد به شهر گردید. کثرت ساخت و ساز به همراه شرایط نامساعد اقتصادی مانع از پویایی و ایجاد تحول چشم گیر در نظام فضایی و ساختاری خانه ها بود.خانه های عوام برطبق همان بافت محله ای و در تبعیت از ضوابط الگوی متداول خانه ایرانی ساخته می شد. در این میان تنها خانه های اشراف و طبقات مرفه در محلات شمال شهر مشابه با کاخ ها و عمارت های سنتی ساخته می شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که سبک معماری دورهیقاجار بطورکلی تلفیقی از خانه های سنتی ایران به همراه برخی از نماهای فرهنگی می باشد. در پی تحول سبک معماری در احداث خانه ها، کم کم اصلی ترین مفهوم فکری و کالبدی معماری (درونگرای) جای خود را به (برونگرایی) در شکل گیری خانه ها می دهد که نمونه های متعددی از آنرا در تهران آن زمان می توان دید . روش پژوهش در نگارش مقاله از نوع توصیفی_ پیمایشی_طولی و گردآوری آن بر اساس روش اسنادی_کتابخانه ای میباشد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که سیر تغییرات چه مسیری را طی نموده و معماری مسکن ایران در دورهی قاجار دستخوش چگونه تحولاتی گشته است

معماری، قاجاری، مسکن، کالبد، خانه