ناهید رحمان پور - کارشناسی ارشد صنایع دستی مربی، عضو هئیت علمی دانشگاه الزهرا، گروه صنایع دستی

سلجوقیان، پیش از رسیدن به حکومت، قومی بیابانگرد بودند که با صحراگردی و شبانی روزگار می گذراندند. این قوم پس از رسیدنبه حکومت یکی از بزرگ ترین سلسله های پس از اسلام در ایران را به وجود آوردند. این قوم بیابانگرد در برخورد با فرهنگ و هنر غنیایرانی تحت تأثیر ایرانیان به ویژه وزیران ایرانی با تدبیر خویش، به خوی و خصلت ایرانیان پرورده شده و توانستند اولین امپراتورییکپارچه را در ایران پس اسلام به وجود آورند. با وجود آنکه این افراد شیوه حکومت داری و فرهنگ شهرنشینی را از ایرانیان آموختهبودند، اما بسیاری از عادات و سنت های قومی و قبیل های خویش را حفظ کردند.در این میان هنر که همواره محصول زمان خویش بوده، محل تجلی این آمیختگی و تلاقی دو فرهنگ ایرانی- ترک می شود. مبلمان(به ویژه نشستگاه های درباری) نیز به عنوان هنری کاربردی همواره بیانگر نگرش و فرهنگ حاکم در هر دوره بوده است. از این رو دراین پژوهش سعی بر آن است تا با نگاهی جامعه شناسانه علل ویژگی خاص مبلمان سلجوقی که همانا کوتاهی سطح نشستگاه و شیوهخاص نشستن کاربر است، مورد بررسی قرار گیرد. و در این راستا به پرسش هایی از این دست پاسخ داده شود : چه عللی را می توان درپیدایش مبلمان سلجوقی دخیل دانست؟ آیا با نگاهی جامعه شناسانه می توان عوامل تأثیرگذار بر این سبک را شناسایی کرد؟در این مقاله، بر اساس فرضیه پژوهش، مبنی بر وجود ارتباط آمیختگی فرهنگ قومی صحراگرد با فرهنگ شهری در به وجود آمدنسبک مبلمان سلجوقی، نخست با بررسی ریشه های قومیتی و اوضاع اجتماعی سلجوقیان ایران و سپس با تحلیل ساختاری و تزیینیمبلمان این دوره فرضیه به اثبات می رسد.نتیجه حاصل از تحقیق، ضمن شناخت و بررسی سبک مبلمان سلجوقی، بیانگر این مطلب است که ریشه های علل وجودی سبکیچنین متفاوت در میان سبک های مبلمان ایرانی را می توان در ارتباط این هنر-صنعت با فرهنگ قومیتی آن جویا شد. روش پژوهش، تحلیلی- توصیفی است که با تحلیل ساختاری و تزیینی مبلمان سلجوقی و نگاهی جامعه شناسانه به بستر شکل گیری آن به اثباتفرضیه پرداخته شده است.

سلجوقیان ایران، مبلمان سلجوقی، اوضاع اجتماعی سیاسی سلجوقیان ایران، نشستگاه های کوتاه