علیرضا پورمحمد - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه
مجید شکرپور - استادیار گروه باغبانی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران
عزت الله اسفندیاری - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 48 ژنوتیپ گندم، آزمایشی با نشانگرهای RAPD در آزمایشگاه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاهمحقق اردبیلی در سال 1391 اجرا شد. 10 آغازگر از 70 آغازگر ارزیابی شده، الگوهای نواربندی مناسب تولید کردند. این آغازگرهادر مجموع 73 نوار چندشکل با میانگین 7/3 نوار به ازای هر آغازگر تولید کردند. تعداد نوار به ازای هر آغازگر از 5 نوار برای آغازگر 55 تا 11 نوار برای آغازگر 59 متغیر بود. تعداد کل نوارهای چند شکل حاصل در ژنوتیپ های بررسی شده گندم از 7 نوار تا 57 نوار متغیربود، به طوری که میانگین تعداد نوار از 0/7 نوار در ’آزادی‘ تا 5/7 نوار در ’قدس‘ متفاوت بود. براساس شاخص تنوع ژننی نی، تنوع چشمگیری بین ژنوتیپ های گندم مطالعه شده وجود داشت. از بین آغازگرهای بررسی شده، آغازگر 30 با توالی CCGGCCTTAG بیشترین (0/408) و آغازگر 18 کمترین (0/226) تنوع را نشان دادند. در تجزیه خوشه ای ارقام براساس فاصله ژنتیکی نی و به روش 4UPGMA گروه متمایز، قابل تشخیص بودند. در این گروه بندی، ارقام خارجی در گروه دوم و جدا از سایر ارقام قرار گرفتند. بنابراین، RAPD در جداسازی ارقام خارجی از داخلی موفق تر عمل کرد. در تجزیه به مختصات اصلی، 3 مؤلفه اصلی اول 61/71 درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند. کم بودن تغییرات توجیه شده توسط 3 مؤلف اول، می تواند ناشی از پراکنش خوب نشانگرهای بررسی شده و نمونه برداری مناسب آن ها از کل ژنوم باشد.

آغازگر تصادفی، تجزیه خوشه ای، تجزیه به مختصات اصلی، تنوع ژنتیکی، چندشکلی