سیدرضا نجفی - دانشیار گروه عربی دانشگاه اصفهان
فاطمه بسحاق - دانشجوی دکتری گروه عربی دانشگاه اصفهان

یکی از قرینه های مهم و اساسی در فهم واژگان و ترکیب های متن، سیاق می باشد که مفسران قرآن کریم برای فهم آیات به آن توجه داشته اند. سیاق عبارت است از «درنظر گرفتن ارتباط آیه با آیات قبل و بعد جهت رفع ابهام و کشف مراد خداوند از یک آیه یا چند آیه» و سیاق لغوی یکی از انواع سیاق ها می باشد که دلالت لفظ را در خود عبارت بررسی می کند. از جمله مواردی که می توان با بهره گیری از سیاق لغوی تحلیل و توجیه نمود، صیغه های متماثل در آیات متشابه قرآن کریم می باشد. بحث پیرامون دلالت و اختلاف صیغه های متماثل، که یکی از مباحث تنوع اسلویی می باشد، با تحلیل لغوی مرتبط است و مطابق سیاق می باشد. بر همین اساس در این مقاله سعی شده خصائص لغوی که خطاب قرآنی در پدیده صیغه های متماثل به کار برده به همران دلالت های صرفی و بلاغی و سیاقی تبیین شود. البته در مبحث صیغه های متماثل توانسته فقط به بررسی اختلاف ساختار برخی اسم ها بپردازد، برای مثال وجه یا وجوه اختلاف مشتبه با متشابه در دو آیه 99 و 141 انعام چیست؟ در مسئله اختلاف صیغه های متماثل در آیات متشابه قرآن می توان از سیاق برای توجیه دو صیغه بهره گرفت. در پایان به این نتیجه دست یافت که در منابع لغوی و تفسیری ضمن دلایلی که برای اثبات یک وجه ذکر شده، به وضوح نقش بافت و سیاق کلام در انتخاب لفظ متماثل دیده می شود، بنابراین سیاق کلام در بسیاری موارد موید وجه اختلاف لفظ در آیات شبیه هم است.

قرآن، آیات متشابه، سیاق، اختلاف الفاظ متماثل، اسلوب