بتول دوست محمدی - دانشجوی دکتری تخصصی، حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

حق شفعه از دسته حقوق استثنائی و ویژه ای است که به حکم شارع مقدس برای شریک مال مشاع، در صورت فروش سهم شریک دیگر پیش بینی شده است. در این مقاله که به روش کتابخانه ای انجام پذیرفته ؛ این حق در ارتباط با محجورین ( صغیر - غیر رشید - مجنون ) بررسی خواهد شد. برخورداری این اشخاص از حق شفعه و نیز نحوه اعمال این حق یا همان اخذ شفعه در فقه و حقوق با چالش بسیار مواجه بوده است. اهلیت نداشتن شفیع مانع از ایجاد حق شفعه به سود او نیست مگر اینکه باعث حرمان از تملک باشد. در مرحله اخذ به شفعه و اعمال حق، شفیع باید اهلیت داشته باشد آنگونه که داشتن اهلیت شرط همه اعمال حقوقی است. صغیر ممیز و سفیه توان شناخت و درک مفهوم شفعه را داشته و می توانند اخذ به شفعه کنند. صغیر غیر ممیز، دیوانه دائمی و ادواری توان شناخت و درک مفهوم اخذ به شفعه را ندارند و نمی توانند انشاء تملک نمایند. نمایندگان قانونی محجورین ( هر دو گروه ) مانند ولی، وصی و قیم باید به محض آگاهی از بیع بیدرنگ حق شفعه را اجرا کنند. در هر حال رعایت مصلحت محجور شرط اساسی اقدام از جانب آنها می باشد. در خصوص آثار درنگ و اهمال ولی، وصی و قیم عمده نظرات در دو گروه جای می گیرد : 1- اهمال ایشان حق شفعه محجور را ساقط نمی کند. تصرف ولی، وصی و قیم در صورتی درست است که برای جلب مصلحت یا دفع مفسده از محجور باشد. در حالیکه ترک شفعه ( اهمال و مسکوت گذاردن حق ) و اسقاط صریح شفعه، اقدامی است که به ظاهر خلاف مصلحت مولی علیه 2- اهمال ایشان حق شفعه محجور را ساقط می کند. زیرا ایشان نمایندگان محجور بوده و همانگونه که می توانند اخذ به شفعه کنند یا به صراحت حق را اسقاط کنند، می توانند با ترک شفعه ( مسکوت گذاردن ) به طور ضمنی از اجرای حق بگذرند.