کرامت اله زیاری - دانشگاه تهران / استاد در گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری
شهرام فرهمند - دانشگاه آزاد قزوین / دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی

نخستین بار ماتیس و کرناگل و ویلیام ریز در دانشگاه بریتیش کلمبیا، اصطلاح و تکنیک رد پای اکولوژیکی را در کتاب رد پای اکولوژیکی ما: کاهش تاثیر انسان در زمین (1٬995) اعطا کرده و آن را توسعه دادند. از منظر این دو اندیشمند، هر واحد انسانی (عمل فرد، شهر و یا کشور) تاثیری بر زمین می گذارد، تصویر اکولوژیکی آن ها برابر با مقدار طبیعی است که آن ها برای تداوم زندگی اشغال کرده اند. امروز شاخص جای پای اکولوژیکی در بسیاری از کشورهای جهان در سطوح ملی تا محلی استفاده می شود. این شاخص روش یکپارچه مصرف منابع طبیعی و جذب ضایعات انسانی توسط طبیعت است. این شاخص به طوری روشنی نشان می دهد که در کدام ناحیه و کجا بر منابع طبیعی فشار بیش از توان آن وارد می شود. این روش ابزاری است که به تدوین برنامه های درازمدت و پایداری زندگی یاری می رساند و نه تنها اهداف و راهبردهای آینده را جهت جلوگیری از تخریب هاون نابرابری های مادی بیان می کند بلکه تصمیم گیری های نهادی را در مسیر و مجرای درست هدایت می کند. شهر کرج طبق آمار رسمی سال 1٬390 دارای 1/614/626 نفر جمعیت و استان البرز در همین تاریخ ضمن داشتن مساحت 5٬142 کیلومتر مربع دارای جمعیت 2413000 نفر بوده است. گرچه استان البرز استان سی و یکم کشور و یکی از کوچک ترین استان های کشور می باشد و لیکن به لحاظ شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی و دارا بودن شهر کرج (که هم اینک کلان شهری است که پس از شهرهای تهران و مشهد و اصفهان چهارمی شهر پرجمعیت ایران است) دارای شرایط ویژه ای می باشد که نقش و جایگاه آن را پراهمیت و برجسته کرده است و بدیهی است شرایط اقلیم و محیط زیست آن نیز دارای شرایط دارای خاصی است. این تحقیق با هدف بررسی اثرات رشد شتابان جمعیتی، شهری و کالبدی، مصرفی شهر کرج و استفاده از ذخایر طبیعی پیرامون آن در سطح استان و اثرات ایجاد و توزیع گازهای آلاینده همچون دی اکسید کربن حاصل از مصرف فراورده های نفتی و گاز و همچنین تولید دفتر محیط زیست و همچنین نحوه و مساحت مورد نیاز زمین و جنگل برای جذب آن با استفاده از روش جای پای کربن استفاده شده است. تا پس از اعلام نتایج آن، توصیه و هشدار لازم به مسیولین شهر و استان و البته شهرنشینان آن ارایه گردد. نتایج تحقیق حاکی از آنست که توسعه و رشد چهارمین کلان شهر فعلی کشور و تولید و پراکنش دی اکسید کربن ناشی از مصارف انرژی ساکنین شهر کرج، منابع و زیرساخت ها را برای نسل های آینده شهر و همچنین محیط پیرامونی آن در سطح استان و فراتر از آن با خطر و مشکل مواجه کرده است و مساحت و محیط خدمات رسان جذب کربن شهر کرج از محدوده قانونی آن و حتی اوستا نیز بسیار بزرگ تر است.

اثرات زیست محیطی، جای پای کربن ، ساکنین کلانهر کرج، اقلیم استان البرز