محمد عباسی - دانشجوی دکتری خاکشناسی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان
علیرضا واعظی - دانشیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان
مهدی طاهری - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

به منظور برآورد رواناب در حوزه های آبخیز، روش های مختلفی از جمله روش عدد منحنی رواناب سازمان حفاظت خاک امریکا (SCS-CN) ارایه شده است. عموما استفاده از این روش در خارج از مناطق تهیه آنها با خطا همراه بوده و لذا بررسی کارایی کاربرد و در صورت لزوم واسنجی آنها ضروری است. به این منظور در حوضه ابخیز تهم در شمال غرب زنجان، 58 رخداد بارندگی طی دوره آماری (از سال 1366 تا 1380) که دارای اطلاعات زمان و میزان بارش و رواناب ناشی از هر رگبار بودند، انتخاب شد. میزان رواناب مشاهده ای با رواناب برآورد شده با مدل شماره منحنی رواناب (SCS-CN) بر اساس ضریب نگهداشت اولیه (Ia)؛ 0/2 مقایسه شد. نتایج نشان دهنده ی همبستگی بسیار پایین بین رواناب های مشاهده ای و برآورد شده بود (R2=0/09) و میزان خطای مدل 0/13 بود. میزان رواناب برآورد شد 26/7 برابر میزان مشاهده ای آن بود. به منظور واسنجی مدل، شاخص ضریب نگهداشت اولیه بصورت 0/08 اصلاح شد. نتایج نشان داد که میزان رواناب مشاهده ای 1/8 برابر مقدار برآورد شده با مدل واسنجی شده بود. همبستگی نسبتا بالایی بین رواناب برآورد شده با مدل اصلاح شده ورواناب مشاهده ای وجود داشت (p<0/01 و R2=0/41). استفاده از مدل اصلاح شده SCS-CN بر اساس ضریب نگهداشت اولیه 0/08 (Ia=0/08) موجب شد خطای برآورد مدل به 15% کاهش یابد.

مدل SCS-CN، رواناب، ضریب نگهداشت اولیه