اورانوس تاج الدینی - دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه پیام نور مشهد و ک
علی سادات موسوی - کارشناس کتابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و دان

علم نه داده است و نه اطلاعات، هرچند که به هر دو مربوط است. علم، تلفیق تفکر با اطلاعات است و در واقع تفسیری فردی از اطلاعات بر پایه تجربه ها، توانمندی ها و فرضیه ها است. خاستگاه علم فرد است نه مجموعه اطلاعات و این علم از طریق فرایندهای اجتماعی رواج می یابد. الگوی جامعه، الگوی هندسی متقارن به ترتیبی که در فضای هندسی دیده می شود نیست؛ بلکه اعضای جامعه با هم ارتباط برقرار می کنند، با هم کار می کنند و احساس مشترک دارند. افراد در جامعه مهارت، دانش ضمنی و شناخت قبلیشان از ماهیت امور را منتقل می کنند و از طریق تعامل اجتماعی، علم اولیه مشترک، تبدیل به منبعی برای ساخت فهم مشترک از موقعیتی ویژه می شود و درواقع ترویج علم و اجتماعی شدن آن است که به علم ارزش می بخشد. در این میان کتابخانه ها نقش فعال و مهمی در روند ترویج علم و دانش و اجتماعی شدن آن ایفا می کنند. کتابخانه ها حاصل ضروریات واقعی تمدن بوده که اینک خود به یک واحد ضروری بافت اجتماعی تبدیل شده اند. کتابخانه ها از زمانی که به وجود آمده اند، در بردارنده آثار مکتوب مربوط به دانش بشری بوده اند. اکثر کتابخانه ها نهادهایی با ماهیتی آموزشی هستند و هدف آنها آموزش ارتقای سطح اطلاعات و تحقق انتقال دانش و ترویج علم است. انواع گوناگون کتابخانه ها در سراسر جهان دشتخوش یک فرآیند دگرگونی هستند و نیروی محرکه این فرایند، در اصل این واقعیت است که جامعه به طورکلی در حال حرکت به سوی شیوه نوینی از زندگی است که در آن، اطلاعات الکترونیکی کالای محوری است. افزایش حجم عظیم اطلاعات و تنوع بسیار زیاد منابع اطلاعاتی به ویژه در محیط شبکه ها؛ که در آنها دسترسی از راه دور برای کاربران به سادگی فراهم شده است؛ نیاز به بازنگری در مفهوم و کارکرد کتابخانه را ملموس می کند. ایجاد کتابخانه های دیجیتال محدودیت های زمانی و مکانی برای دسترسی به علم را از میان برداشته است و ترویج علم را در روندی سریع و تأثیرگذار هدایت می کند، هرچند در این راه با چالشهایی از جمله مقاومت کتابداران برای ایجاد تحول در مفهوم سنتی کتابخانه و استفاده گسترده از فناوری های نوین در امر ترویج علم روبه روهستیم؛ ولی تکنولوژی نوین کتابخانه های دیجیتال به زودی ترویج علم را در سیطره خویش قرارخواهد داد. در این مقاله ضمن اشاره به مفهوم علم و ترویج آن، تأثیر کتابخان هها بهعنوان یک فرایند اجتماعی در ترویج علم و نقش کتابخان ههای دیجیتال و دنیای مجازی در تسریع این روند بررسی خواهدشد.

علم، ترویج علم، کتابخانه، کتابخانه دیجیتال