مجید محرم زاده - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل
داریوش فتح اله طالقانی - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند
رحیم محمدیان - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند
سعید صادق زاده حمایتی - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند

به منظور تعیین حساسیت گیاه چغندرقند نسبت به مقدار آب آبیاری در مراحل مختلف رشد، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار از سال 1382 بمدت 3سال در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان) به مورد اجرا گذاشته شد. تیمارهای آزمایشی شامل اعمال تنش رطوبتی در هریک از مراحل رشد گیاه و یک تیمار شاهد (آبیاری به میزان 90 میلی‌متر تبخیر از طشتک کلاس A در هر نوبت آبیاری و در تمامی مراحل مختلف رشد گیاه) می‌باشند. در مراحلی که تنش اعمال شد، دور آبیاری بر اساس کسری رطوبتی خاک از حد ظرفیت مزرعه‌ای (F.C) تعیین و آبیاری پس از مصرف 90% آب قابل استفاده توسط گیاه انجام شده است. بدین ترتیب تیمار اول بعنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد و سایر تیمارها بترتیب در زمان مشخص و در مرحله معین با تنش روبرو شد. بر اساس یادداشت برداری انجام شده در شرایط عادی رطوبتی در تیمار شاهد تعداد روز لازم برای طی مرحله ابتدایی رشد تا مرحله استقرار حدود 26-29 روز و توقف در مرحله توسعه (چهار برگی تا 80% پوشش) حدود 39-42 روز و در مرحله میانی و انتهایی بترتیب 55-60 و 60-65 روز بوده است. نتایج حاصل از تجزیه مرکب داده‌ها نشان داد در صورتیکه چغندرقند در دشت مغان در مرحله میانی رشد با کمبود آب و طولانی شدن دور آبیاری مواجه گردد بدلیل گرمای زیاد تابستان (تا 37 درجه سانتی‌گراد در مرداد ماه) و تعرق حاصله عملکرد ریشه به (39/51 تن در هکتار) و درصد قند به (6/10) نزول و این مقادیر در مقایسه با سایر تیمارها و تیمار برتر یعنی قطع آبیاری در مرحله انتهایی با عملکرد ریشه 2/59 تن در هکتار و درصد قند 8/12 تفاوت داشته و از نظر آماری در سطح 5% اختلاف معنی‌داری دارد. میزان محصول شکر در واحد سطح نیز با اعمال تیمار چهارم 5/5 تن در هکتار نسبت به تیمار پنجم با مقدار 3/7 تن تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. بررسی ناخالصیها (نیتروژن مضره و نسبت (K+NA)/N با اعمال تیمارهای مختلف اختلاف معنی‌داری در سطح 5% نشان نداد. لیکن افزایش طول دوره آبیاری سبب افزایش ناخالصی‌ها گردید. بالا بودن مقدار الکالیته (بیش از 4) از حد مطلوب آن (8/1) حاکی از پایین بودن کیفیت چغندرقند تولیدی در مرحله میانی با قطع آبیاری می‌باشد.