جمشید غلاملو - دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه تربیت مدرس
محمد فرجیها - استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی تربیت مدرس (نویسنده مسوول)

محکومیت بی گناهان یکی از مصادیق خطاهای قضایی است. بنابراین، این برداشت که این دو مفهوم را معادل هم می‎داند نادرست است. البته، مهم ترین مصداق خطای قضایی، محکومیت افراد بی‎گناه است. بی گناهی می تواند واقعی و یا حقوقی باشد. منظور از بی‎گناه واقعی یعنی محکومی که اساسا جرم انتسابی را مرتکب نشده و به اصطلاح ناکرده بزه است. بی‎گناه حقوقی، محکومی است که رفتار مجرمانه انتسابی را مرتکب شده اما محکومیت وی از طریق نقض تشریفات دادرسی عادلانه انجام شده است. این تقسیم‎بندی باوجود برخی مزایا تا حدودی گمراه کننده است. زیرا در بسیاری از موارد در عمل بی گناهی واقعی و حقوقی بر هم منطبق می‎شوند. برای نمونه، پژوهشگرانی که قایل به این تقسیم بندی هستند مواردی مانند عدم کفایت ادله اثبات را از نوع خطای شکلی و فنی می دانند. در حالی که اصولا متهم ز مانی بی گناهی واقعی اش ثابت می شود که ادله ای که جرم او را ثابت و فرض بی‎گناهی او را نقض کند وجود نداشته باشد. در واقع، محکومیت بی‎گناهان، محکومیتی است که مبتنی بر ادله نادرست است. با وجود اختلاف نظرها، اغلب پژوهشگران، مفهوم مضیق بی‎گناهی یعنی بی‎گناهی واقعی و نیز ضابطه عینی یا رسمی در تشخیص بی‎گناهی را مبنای مطالعات خود در زمینه محکومیت بی‎گناهان قرار داده‎اند.

محکومیت بی گناهان، خطای قضایی، بی گناهی واقعی، بی گناهی حقوقی ، دادرسی عادلانه