قهرمان عبدلی - عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران
علی خیر اندیش - مهندس صنایع و کارشناس ارشد اقتصاد از دانشگاه تهران

یکی از روش های جدید برای برنده شدن در مناقصه ها این است که پیمانکار در زمان اعلام قیمت پیشنهادی ، قیمت را پایین میدهد تا در حین انجام پروژه مبلغ قرارداد را با اقامه دعوی بازپس گیرد. اصطلاحا به این عملفرصت طلبی در مناقصه میگویند. با استفاده از نظریه بازی ها میتوان نشان داد که پس از فرصت طلبی در مناقصه،پیمانکار اقدام به طرح دعوی با مبلغی که تابعی از شرایط پروژه است، می نمای د. در مقابل، کارفرما نیز که از فرصت طلبی اولیه پیمانکار منتفع شده است، اقدام به چانه زنی و مذاکره با پیمانکار مینماید. در نهایت، تعادل نش به دست آمده، مساله دعوی طی انجام چانه زنی و توافق طرفین حل شده و کار به دعوی دادگاهی نمی رسد. با قضیه مذاکرات رابینشتین، میتوان حدود حداقل سود مورد نظر پیمانکار در طرح دعوی و بیشترین میزان ضرر مد نظر کارفرما را در حین دعوی به دست آورد. نرخ مذاکرهای که طبق تعادل نش این بازی در حین مذاکره مورد تایید طرفین قرار میگیرد نیز در بازه بین همین حدود حداقل سود پیمانکار و حداکثر ضرر کارفرما قرار میگیرد.در این پژوهش نیز ارقام واقعی فرصت طلبی انجام شده توسط پیمانکار و میزان دعوی انجام شده، هم در بازه مدل مطرح شده قرار گرفته و هم با ارقام به دست آمده از قض یه رابینشتین مطابقت دارد. در نهایت ، کارفرمایان و برگزارکنندگان مناقصات میبایست با در نظر گرفتن عوامل اصلی به وجود آورنده دعاوی، با برگزا ری دقیق تر مناقصات و شفاف سازی قراردادها در جهت کاهش این عوامل و انجام هر چه بهتر پروژه های خویش اقدام کنند.

دعوی ، فرصت طلبی در مناقصات ، نظریه بازی ها ، بازی های پویا با اطلاعات کامل