نسترن دانشورحمیدی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز
پریسا هاشم پور - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنراسلامی تبریز

نگاه نمادین به جهان امری کهن است که از زمان های گذشته وجود داشته است. نخستین راه تبلور یافتن معنا در معماری از طریق استفاده از نمادها و نشانه هاست. معماری تنها محدود به چیزی که می بینیم نمی شود ، بلکه می تواند معنا و مفهومی در ورای خود داشته باشد. استفاده از نماد و نشانه در معماری ایران قدمت زیادی دارد و معماری ایران سرشار از نمادها است. یکی از این نمادها، نقش سرو می باشد که نه تنها در معماری بلکه در بسیاری از هنرهای ایران نظیر فرش، سفالینه و کاشی، پتینه دوزی، پارچه وجود داشته است. این مقاله در پی پاسخگویی به چرایی و چگونگی استفاده از نماد سرو است. در بخش نخست به معانی و مفاهیمی که در ورای نقش سرو دارد می پردازیم و در بخش دوم به معرفی بناهای معماری ایرانی که نقش سرو در آن ها استفاده شده است، می پردازیم. این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد و روش جمع آوری اطلاعات آن اسنادی-کتابخانه ای است. در انتها مشخص شد که نقش سرو در معماری گذشته ایران علاوه بر اینکه یک عنصر تزیینی است، نقش فرهنگی، مذهبی و مفهومی دارد. این درخت نماد ایستادگی، آزادی، آزادگی و جوانی است و گیاهی مقدس به شمار می رود. تاثیرگذاری آن بر فرهنگ ایرانی غیرقابل انکار است. در نقوش برجسته و تندیسهای تخت جمشید و آثار دیگر معماری ایرانی در دوره های تاریخی مختلف این نقش به کرات به چشم می خورد و این امر نشانگر نفوذ عمیق این نقش در فرهنگ ایرانی است.

سرو، نماد، نقوش گیاهی، درخت زندگی