محمود ستوده زند - دکترای جمعیت شناسی و کارشناس بازنشسته سازمان ملل در آمار حیاتی

پایه و دستمایۀ اولیۀ جمعیت شناسی از آمار حیاتی است و شاخ و برگهایی که بر آن افزوده شده، همه از اعداد و ارقام به دست آمده از جمعیت است. جمعیت را چه در کمیت و چه در کیفیت به صورت عدد و رقم در می آوریم و سپس بر روی آن اعداد و ارقام به بحث و گفت و گو و یا محاسبه و مقایسه می نشینیم بنابراین اگر از تجمع انسانی عدد و رقمی در دست نباشد، جمعیت شناسی عرصۀ وجودی ندارد و اگر اعداد و ارقامی که از تجمعات انسانی به دست می آوریم درست نباشد و یا عیب و نقص و نارسایی داشته باشد شناخت ما از آن تجمعات کامل نیست، در نتیجه بحثهای جمعیت شناسانۀ ما نیز تا حدی پارسنگ برمی دارد و ما از کیل درست و دقیق به دور می ماند و بها و قیمت آن بحث ها صرفاً به بهای تکنیک ها و روشهای ارائه شده محدود می شود. قبول اینکه هشتاد سال است به متولدین شناسنامه می دهیم و شناسنامۀ فوت شدگان را باطل می کنیم برایمان سخت است که هنوز آماردقیق فوت شدگان و اطفال تازه به دنیا آمده را به روز و هنگام نداریم. از آن سخت تر اینکه حدود پنجاه سال است هر ده سال یکبار و نیز یکبار به فاصلۀ پنج سال، با پنجاه شصت هزار شاید هم بیشتر آمارگیر به سراغ مردم می رویم آحاد و جماعات را می شماریم و در پایان کا رهنوز روی رقم کل جمعیت شک داریم و در تجزیه و تحلیل گروههای سنی و جنسی همخوانی که باید از روی تناسب در کار باشد و یا یک گروه شماره شده دریک شمارش تفاوت معناداری با گروه سنی، ده سال بعد خود در شمارش دیگر داشته باشد به تحیر و تعجب می رسیم که نوع و حجم این کم و کاستی ها در مقالات و نوشته های محققان و اساتید دانشگاهی منعکس است.