مرتضی جعفری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، مهندسی معماری، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین
حسن ذوالفقارزاده - عضو هییت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین

یکی از حیاتی ترین پدیده های زندگی انسان بدون شک، نور است. نوری که انسان به وسیله ی آن محیط اطراف خود را می بیند و درک می کند. پدیده ی نور را می توان در کنار علوم و هنرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد که معماری یکی از آنها می باشد. نور را می توان یکی از عوامل تاثیر گذار بر روی معماری دانست و همچنین نمی توان از نقش نور در شکل گیری معماری چشم پوشی کرد. نور به تنهایی می تواند بر روی جهت گیری ساختمان، سازماندهی فضایی، شکل و فرم بنا تاثیر بگذارد. نور علاوه بر جنبه ی عملکردی دارای معانی مختلفی می باشد. بنابر گفته ی سهروردی در دین زرتشت آتش مظهر نورانیت خدا و برای ما مسلمانان مظهر نماد عرفانی و حضور خداوند می باشد. پس علاوه بر تاثیرگذاری بر روی معماری، نور بر روان انسان هم تاثیرگذار می باشد. در عصر حاضر با پیشرفت تکنولوژی و تغییر در نگرش انسان و نگاه مادی و فیزیکی نور، به عنصری فقط کاربردی در خانه های امروزی تبدیل گردیده و عناصر و دیگر جنبه های آن که در تعامل با نور به وجود آمده نیز به فراموشی سپرده شده است. به علت کیفیت بهره گیری از آن، استفاده از این موهبت الهی برای معماران و طراحان جهت ارتقا در بهبود کیفیت در فضاهای معماری ضروری به نظر می رسد. کاهش استفاده از نور طبیعی در بناها، ضمن افزایش هزینه های مصرف انرژی، بر سلامت، راحتی و کارایی افراد تاثیر می گذارد و مهار غیرمستقیم و حصول از اینکه پنجره ها در جایی قرار گرفته اند که نور مستقیم را به حداقل می رسانند و پالایش نور پیش از ورود به فضا، همگی مفاهیم ساده ای هستند که طراحان پس از آشنایی با آنها و دریافتن ارزش آنها می توانند اعمال کنند و از نمونه های موفق بهره گیری مناسب از نور طبیعی می توان به مسجد شیخ لطف الله اشاره کرد که با استفاده مناسب از نور طبیعی بر کیفیت فضایی و معنویت بنا افزوده است.

نور، معماری، روشنایی، فضا