سارا تمدن - کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز
محمدصادق میرزاابوالقاسمی - استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز

انقلاب اسلامی متاثر از مجموعه باورها و تفکرات در حوزه اجتماعی و سیاسی در سال 1357 به پیروزی رسید. در این زمان هنرمندان نیز مانند سایر اقشار جامعه در ترویج باورهای انقلابی و مذهبی کوشیدند. بر این اساس هنری موسوم به هنر انقلاب در اواخر دهه پنجاه و خصوصا در دهه شصت شاکله اصلی هنر را تشکیل داد. با وقوع جنگ در دهه شصت بخش عمده ای از مفاهیم و آرمان های انقلاب اسلامی در راستای ترویج و تبلیغ این مهم انجام گرفت. در این میان نقاشی یکی از موثرترین نمونه های هنر انقلاب به شمار میرفت که با نمایش آثار هنرمندان در حسینیه ارشاد سال 1358 جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داد. بر این اساس، موضوع این مقاله بررسی ویژگی های بصری و نمادین آثار نقاشی هنرمندان انقلاب در دهه شصت خورشیدی با توجه به مضامین مربوط به دفاع مقدس خواهد بود. همچنین در این تحقیق تلاش خواهد شد تا مفاهیم و نشانه های فرهنگی که هسته اصلی نقاشان انقلاب در آثار خود به کار برده اند طبقه بندی و معرفی شود. این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای بوده است. یافته های تحقیق مشخص می کند هنرمندان انقلاب با الگوپذیری از سبک و نمادهای موجود در نقاشی ریالیسم اجتماعی انقلاب مکزیک و روسیه و همچنین نقاشی سنتی ایرانی از سبک انتزاعی دوره پهلوی دوم دور شدند. نقاشان آثار خود را بیشتر به صورت فیگوراتیو و روایتگر در سبک های ریالیسم و سمبولیسم به نمایش درآوردند. عناصری همچون اسلحه، گل لاله و شقایق، سربند، بمب و نارنجک، قلب، پرنده، قفس، ایمه معصوم (ع)، پرچم سرخ و سبز و قرآن ویژگی نمادین اغلب آثار نقاشی انقلاب را رقم زدند.

نماد شناسی، نقاشی معاصر ایران، هنر انقلاب، نقاشان انقلاب، دهه شصت خورشیدی