الهام حیدرزاده - دانشجوی رشته پژوهش هنر، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد طبس،
احمد حیدری - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

نمادپردازی به عنوان یک زبان ارتباطی، آشکارا در تمامی شیون و امکانات زندگی ترکمن ها قابل لمس است و تداعی کننده چیز دیگری است که معمولا خاصیت مفهومی دارد و تمثیلی از آیین ها و اعتقادات زن ترکمن است. مظاهر طبیعت و آنچه در محیط زندگی ترکمن ها وجود داشت، به صورتی ساده در بافته ها، منشا آفرینش نگاره ها گردیده است. نگارنده سعی بر آن داشته تا با بررسی نگاره شتر در قالی ترکمن، به محتوای فراموش شده این نقش و کارکرد آیینی مذهبی و اعتقادات اجتماعی ترکمن در رابطه با آن بپردازد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و گردآوری اطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته است. نگاره های قالی ترکمن شامل عوامل طبیعی و موجودات مانند گیاهان، حیوانات و حشرات، اجزای بدن انسان و ساخته های دست بشر شامل ابزار کشاورزی و قالی بافی، زیورآلات، خوراکی، وسایل تفریح و حمل و نقل، بناها، داغ و نشانه های جای گذاشته بر بدن حیوان می باشد. باورها و گاه خرافات باعث می شد انسان دست به اسطوره سازی بزند که الهام بخش بافنده ترکمن بوده است. با توجه به اینکه از دیدگاه آنها، شتر مقدس است و نیروی ماورایی دارد، می توان به این نتیجه رسید که ترکمن ها بر این باورند که انسان با ارواح تمامی عناصر و پدیده های عالم به گونه ای خویشاوند است و در چنین شرایطی مناسب ترین برخورد با طبیعت، ستودن یا توسل به طلسم است؛ به این دلیل که ترکمن ها قبل از گرویدن به اسلام و پذیرفتن مذهب حنفی، دارای باورهای مذهبی مانند توتمیسم و شمنیسم بوده اند. شتر نزد ترکمن ها مظهر و نماد خیر و برکت است. آنان شتر را مظهر صبر و استقامت می دانند و به عنوان یک حیوان مبارک و خوش یمن، احترام خاصی برایش قایلند.

نگاره، شتر، قالی ترکمن