غفور حمیدی - معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصادی ودارایی استان زنجان
الهه لایقی - رییس گروه اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان زنجان
پروانه قاسمی - کارشناس مسیول اداره کل امور اقتصادی ودارایی استان زنجان
نرگس بابایی - کارشناس اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان زنجان

صادرات کالاهای با فناوری بالا از چندین جهت برای کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، ارزش بالای این کالاها ، ایجاد ثبات و اقتدار سیاسی و وابستگی در کشور مقصد، نسبت به سایر صادرات کالاهای تولیدی اهمیت بیشتری دارند. ارزش اقتصادی بالای کالاهای دانش بنیان در مقایسه با سایر تولیدات خام و با فناوری های سطح پایین و متوسط می تواند تاثیر شگرفی بر توسعه و رفاه اقتصادی و اقتدار سیاسی کشور در عرصه بین المللی داشته باشد. این مطالعه با هدف تعیین سهم کالاهای دانش بنیان از تجارت خارجی ایران انجام شده و برای دستیابی به این هدف، از روش داده کاوی و بررسی تک تک تعرفه های صادرات و واردات ایران در یک دوره ی 5 ساله، کالاهای با فناوری بالا را از سایر کالاها تفکیک کرده و سهم این کالاها از کل تجارت ایران را محاسبه نموده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که صادرات کالاهای با فناوری بالا در ایران سهمی بسیار ناچیز و کمتر از یک واحد درصد از کل صادرات را در اختیار داشته است. سهم واردات کالاهای دانش بنیان نیز با دو هدف سنجش نیاز ایران به کالاهای دانش بنیان و میزان وابستگی ایران به سایر کشورها مورد محاسبه قرار گرفت. سهم واردات کالاهای دانش بنیان در سال های مورد مطالعه بین 7تا 9 درصد از مجموع ارزش واردات بوده است. مرزهای فناوری ایران در صادرات کالاهای با فناوری بالا از کشورهای همسایه فراتر نرفته و عمده ی صادرات این کالاها به چهار کشور همسایه عراق، افغانستان، روسیه و سوریه صادر شده است. در مقابل عمده ی کالاهای با فناوری بالا از کشورهای چین، امارات متحده ی عربی، جمهوری کره و آلمان وارد کشور شده است. براین اساس ایران از نظر دستیابی به اقتصاد دانش بنیان براساس یافته های این مطالعه با اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی فاصله ی زیادی دارد و نتوانسته از مزایای تجارت کالاهای با فناوری بالا بهره ببرد.

اقتصاد دانش بنیان، صادرات، واردات، ایران