فریبرز نصری - عضو هیات علمی دانشکده علوم دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
کاوه بهمن پور - عضو هیات علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
نادره صالحی - کارشناسی ارشد مهندسی صنایع غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

توجه به اینکه پرورش دام در استان کردستان و به خصوص در شهرستان قروه و حومه به صورت سنتی بوده و تغذیه آنها از طریق مراتع و چمن زارهای اطراف جاده ها و بزرگراه هاصورت می گیرد و از طرفی مصرف کودهای شیمیایی در مزارع به شدت و به صورت بی رویه انجام می گیرد، لذا جهت بررسی امکان وجود خطرات شیمیایی، محتوی فلزات سرب، کادمیوم و آرسنیک در شیرهای خام و پاستوریزه در واحد تولیدی پاک نوش قروه اندازه گیری شد. در این تحقیق تعداد 50 نمونه شیر خام و 50 نمونه شیر پاستویزه حاصل از 10 مرکز جمع آوری شیر در فاصله بین بهمن ماه 1393 تا خرداد ماه 1394 جمع آوری شد. اندازه گیری به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتری جذب اتمی انجام گرفت. نتایج آماری نشان داد که در نمونه های شیر های خام و پاستوریزه میانگین فلزات کادمیوم و آسنیک کمتر از حدود استاندارد کدکس (ppm 0.01) بود درحالیکه میزان سرب بالاتر از حدود استاندارد ایران (ppm 0.02) بود. همچنین به طورکلی نشان داده شد که هم زمان با افزایش دما و با آغاز فصل بهار میزان فلزات مورد مطالعه افزایش پیدا کرد به طوری که در تمامی موارد میزان این فلزات در بهمن ماه تفاوت معنی داری (p<0.05) با خرداد ماه داشت. ضرایب همبستگی در جفت نمونه های شیرهای خام و پاستوریزه در تمام موارد مثبت و ناقص بود به طوری که فرایند پاستوریزاسیون بر میزان محتوی فلزات سرب و آرسنیک در نمونه های مورد ارزیابی اثر معنی داری نداشت (p> 0.05) ولی بر میزان کادمیوم اثر معنی داری داشته (p<0.05) و باعث افزایش میانگین آن شده است. به نظر می رسد که وجود آلاینده های صنعتی و ترافیکی به خصوص آلاینده های مربوط به مراتع و آب عامل وجود میزان بالای سرب است. ممکن است که تحقیقات دقیق تر و گسترده تری در خصوص اثر فرایندهای حرارتی و مکانیسم اثر آن بر میزان محتوی این فلزات لازم باشد.

فلزات سنگین، شیر، پاستوریزاسیون، قروه