مهدی جاودانی مقدم - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ق

دولت - ملت سازی مهمترین فرایندی است که از طریق آن حضور گروه های مختلف قومی - مذهبی در چارچوب یک سرزمین واحد تضمین می شود. این فرایند که در تئوری های کلاسیک دولت - ملت سازی، مبتنی بر اجبار بوده و در رویکرد لیبرال از طریق فرایند دموکراتیزاسیون یا دموکراسی اجماعی صورت می گیرد. در میان بسیاری از دولتهای در حال توسعه و به ویژه دولتهای خاورمیانه از اهمیت بسیاری برخوردار است. درواقع این مسئله بیشتر به سبب چالشها، مشکلات و موانع بسیاری که فراروی این کشورها در گذار از این فرایند به وجود می آید، مورد توجه قرار می گیرد. در این میان منطقه خاورمیانه که به دلیل تعارض میان حفظ ساختارهای سنتی سیاسی - اجتماعی و نفوذ جریان توسعه و جهانی شدن و همچنین مداخله قدرت های فرامنطقه ای، سالیان متمادی در دوران تکوین دولت - ملت سازی قرار گرفته بود، با حمله آمریکا به عراق و سرنگونی رژیم صدام، با تغییرات ساختاری قدرت، سیاست و امنیت مواجه گردید. دراین زمینه، مسئله دولت - ملت سازی در عراق در ابتدا در قالب یک پروژه سیاسی توسط نئومحافظه کاران آمریکا با هدف ایجاد یک دولت الگو و سرمشق برای سایر دولتهای منطقه طراحی شد. بااین وجود، با شکست پروژه دولت - ملت سازی و طرح خاورمیانه بزرگ و تغییر رویکرد آمریکا به خاورمیانه جدید، فرایند مذکور سرآغاز دولت - ملت سازی لیبرال در عراق شده و مشکلات ساختاری و فراساختاری را برای این کشور به وجود آورده است. براین اساس با توجه به اهمیت این مسئله در تحولات آینده منطقه خاورمیانه، نویسنده دراین مقاله به بررسی فرایند دولت - ملت سازی در عراق، چالشها و موانع درون زا و برون زای فراروی دولت دراین کشور و اقدامات آن برای مقابله با این مشکلات پرداخته و اهمیت و نقش ایران در خروج این کشور از بحران کنونی و تاثیرات آن در منطقه خاورمیانه را مورد ارزیابی قرار داده است.

دولت - ملت سازی، خاورمیانه، عراق، خاورمیانه بزرگ