حجت مبین - استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

نظام بانکداری به عنوان یکی از ارکان مهم نظام اقتصادی، در همه کشورها همواره مورد توجه بوده است.پس از پیروزی انقلاب، لزوم بازنگری در مقررات بانکی منجر به تصویب قانون عملیات بانکی بدون رباگردید. با گذشت قریب به سی و چهار سال از تصویب و اجرایی شدن این قانون، به نظر می رسد کهبانکداری اسلامی همچنان با چالشهای جدی رو به روست. صوری بودن قراردادهای منعقده بین بانک هاو مشتریان، عدم مشارکت بانکها در سود و زیان، نامناسب بودن قالب های قراردادی و تقابل منافع بانکو مشتریان، از جمله مهمترین چالش های فراروی نظام بانکداری اسلامی است. با تحلیل این ایرادات می-توان دریافت که علت اصلی این مشکلات، رویکرد نامناسبی است که نسبت به جایگاه بانک در نظامبانکداری فعلی وجود دارد. در نظام بانکداری کنونی، بانک سعی دارد با استفاده از شروط قراردادی حتیالامکان از ماهیت اصلی قرارداد دور شود و مقررات قانونی نیز تا حدود زیادی، زمینه انجام این امر را برایبانکها فراهم نموده اند. به نظر می رسد، برای حل این چالش ها، بایستی مقررات قانونی در زمینه عملیاتبانکی، با رویکرد جدیدی مورد بازنگری قرار گیرد. برخلاف دیدگاه برخی صاحب نظران، به نظر می رسدکه در بانکداری اسلامی، بانک ها بایستی با انجام فعالیت تخصصی و مشارکت واقعی با مشتریان، در سودو زیان حاصله شریک شوند. در این صورت، تقابل منافع بانک و مشتری به اشتراک منافع و نقش بانک در ارتباط با مشتریان از یک نقش تقابلی به یک نقش حمایتی تغییر می یابد.

بانکداری اسلامی، قانون عملیات بانکی بدون ربا، قراردادهای بانکی، مشارکت