فرشته گل محمد - استادیار، گروه صنایع شیمیایی آلی و دارویی، پژوهشکده فناوری های شیمیایی، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
محمد حسن ایکانی - دانشیار، گروه صنایع غذایی و تبدیلی، پژوهشکده فناوری های شیمیایی، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
سهیلا شکرالله زاده - دانشیار، گروه فناوری های شیمیایی سبز، پژوهشکده فناوری های شیمیایی، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
علیرضا سدرپوشان - استادیار، گروه صنایع شیمیایی آلی و دارویی، پژوهشکده فناوری های شیمیایی، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران

در این کار تحقیقاتى، روش خشک کن پاششى برای میکرو کپسول دار کردن روغن هسته انار، براى اولین بار در کشور مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور طراحى آزمایش ها و تحلیل آمارى نتایج از روش سطح پاسخ (RSM) با طرح مرکب مرکزى با وجوه مرکزدار استفاده شد. دیواره انتخابى جهت تهیه پودر هاى میکروکپسوله، روغن مخلوط دیواره (صمغ عربی و سدیم کازیینات) در نظر گرفته شد. سه عامل مستقل موثر بر فرایند شامل غلظت سدیم کازیینات در مخلوط دیواره (X1)، درصد جامد امولسیون (X2) و نسبت غلظت روغن به میزان جامد امولسیون (X3) با سه سطح در محدوده دامنه (20-5%) X1؛ (30-10%)X2 و (30-10%)X3 در نظر گرفته و 17 آزمایش طراحى شده با استفاده از روش RSM براى دستیابى به شرایط بهینه انجام شد. در شرایط بهینه، راندمان میکروکپسوله شدن (MEY) معادل 90 % و کارآیی میکروکپسوله شدن (MEE) معادل 85% با مقادیر X1=13/48%؛ X2=30% و X3=10% به دست آمد. ساختارمیکروکپسول ها در تصاویر SEM نشان داد که پودرهاى تهیه شده با دیواره مخلوط به شکل کروى و با تورفتگى همراه است. میانگین قطر ذرات میکروکپسوله شده با روش پایش میکروسکوپی الکترونی (SEM) اندازه گیری و معادل 6-4 میکرون تعیین شد. توزیع اندازه ذرات پودر تهیه شده با میکروسکوپ نورى اندازه گیرى شد و بر این اساس بیش از 45% اندازه ذرات در محدوده زیر 3 میکرون قرار داشتند. پروفایل میزان اسیدهاى چرب موجود در روغن هسته انار قبل و بعد از میکروکپسوله شدن با کمک دستگاه GC مقایسه شد. نتایج مقایسه این آنالیز نشان داد که مخلوط سدیم کازیینات و صمغ عربی دیواره اى مناسب برای فرایند میکروکپسوله کردن روغن با فرایند خشک کن پاششى بوده و ترکیبات مهم روغن طى این فرایند دستخوش تغییرات معنى دارى نشده است.

میکروکپسول دار کردن، خشک کن پاششى، سدیم کازیینات، راندمان میکروکپسوله شدن، کارایى میکروکپسوله شدن و میکروسکوپ الکترونى