حمیدرضا قانونی - استادیار و عضو هییت علمی دانشگاه پیام نور نجف آباد (دکترای تخصص عرفان و ادبیات معاصر).

ادبیات عامیانه هر قوم و ملتی بخش عظیمی از فرهنگ معنوی آن ملت است که سینه به سینه از نسلهای قدیم تا به امروز نقل شده و در گذر زمان حافظ هویت فرهنگی ملتها بوده است؛ این نوع ادبی شامل زعادات، سنن، افسانه ها، قصه ها، باورها، آیینها، ترانه ها، آداب و رسوم و ضرب المثلها و بخش بسیار گسترده ای است که عمدتا در عصر حاضر به ویژه پس از آشنایی ایرانیان با نوشتار و ادبیات غرب، مورد توجه قرار گرفت؛ این کاربردها در نثر فارسی و به خصوص در نوع ادبی داستان و رمان بیشتر از شعر بود؛ با رواج داستان نویسی نوین و تغییر زبان و سبک نوشتار و ورود درونمایه های جدید به عرصه ادبیات داستانی، داستان و رمان نیز پذیرای فرهنگ عامه شد. ادبیات داستانی امروز به دلیل الهام گرفتن از زندگی مردم عادی و پرداختن به مشکلات، دغدغه ها و گرفتاریهای این قشر از جامعه، تا حد زیادی تحت تاثیر و نفوذ فرهنگ عامیانه قرار گرفته است. محسن مخملباف با تیزبینی خاص یک نویسنده در برخی از داستانهای خود و با توجه به شخصیتها و فضای داستان از عناصر فرهنگ عامه استفاده کرده است. محسن مخملباف نویسندهای واقع گراست که عمیقا تحت تاثیر تغییرات اجتماعی جامعه ایران در دوران پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی قرار دارد. آثار او دو مجموعه داستان کوتاه با نام های ننگ، دو چشم بی سو، داستان بلند حوض سلطون و رمان باغ بلور را شامل میشود. توجه به زندگی زن ایرانی از جمله دغدغه های بارز او در شخصیت پردازی است. در این مقاله سعی بر آن است تا با بررسی داستان وی و یافتن مواردی از امثال و حکم و آداب و رسوم و باورهای موجود در داستان او و توضیح و تبیین آنها چهره ی ادبیات عامه یا بخشهایی از آن در نثر داستانی معاصر و به ویژه داستان مخملباف روشن شود.

ادبیات عامیانه؛ امثال؛ نثر داستانی معاصر؛ باغ بلور مخملباف.