حنیفه کراگری - دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت بنا (گرایش حفاظت و مرمت میراث معماری)، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت
بهنام پدرام - دکترای مرمت و احیای ابنیه و بافت های تاریخی، استادیار و عضو هییت علمی دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت
رضا ابویی - دکترای مرمت و احیای ابنیه و بافت های تاریخی، دانشیار دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت

فناوری های خلاقانه ای هم چون دست آس ها، آسبادها و ... مانند سایر بناهای معماری سنتی ایران که به منظور هدف و کارکردی مشخص ساخته شده اند، دارای کالبدی متناسب با عملکرد خود می باشند. این بناها که سمبلی از هوش و ذکاوت گذشتگان در مهار طبیعت می باشند، دارای ارزش های قابل توجهی مانند بهره گیری از انرژی های پاک، ارزش های فنی و تکنیکی، ارزش های معماری و... هستند که شناخت و معرفی آن ها را سبب می شود. این در حالی است که عدم معرفی و بررسی این بناها سبب فراموشی و عدم شناخت آیندگان با این فناوری تاثیرگذار در زندگی بشر گذشته خواهد بود. معرفی این تکنولوژی زمینه آشنایی آیندگان با این فناوری و امکان احیا و حفاظت از آن ها را فراهم می آورد. پژوهشگران تاکنون به دسته بندی آسیاها بر اساس نیرو محرکه آن ها پرداخته اند و از دیدگاه های تاریخی، کالبدی و کارکردی آسیاها را مورد بررسی قرار داده اند. این مقاله به بررسی انواع آسیاها، نیروی محرکه آن ها، معرفی اجزای کالبدی و عملکرد هریک پرداخته و در پی آن است تا شناخت کافی از آسیاها، فناوری ساخت، معماری و چگونگی عملکرد آن ها را سبب شود. پژوهش بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی، گردآوری کتابخانه ای و میدانی و در نهایت تحلیل کیفی به انجام رسیده است. یافته ها حاکی از آن است که آسیاها بر اساس نیروی محرکه به چهار دسته دست آس ها، خرآس ها، آسبادها و آسیاب ها تقسیم می شوند. معماری این بناها بر اساس انرژی های طبیعی غالب در جغرافیای منطقه شکل گرفته است. فناوری آسیاها با ساختار معماری ساده خود، بهره وری بالایی از نیروهای موجود داشته و کالبد و فرم آسیاها تابع عملکرد خاص آن ها می باشد.

آسیاها، نیروهای طبیعی، معرفی کالبدی، شناخت کارکردی