حامد نوذری - گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
سعید آزادی - گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
ندا مازوجی - گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

به­منظور روندیابی کیفی رودخانه­ها و بررسی چگونگی تغییرات آلودگی در آن­ها، استفاده از مدل­های کامپیوتری ضروری می­باشد. بدین منظور در این پژوهش به کمک روش تحلیل پویایی سیستم مدل کامپیوتری در محیط برنامه­نویسی VENSIM بسط داده شد که بتواند روند تغییر کیفیت آب را در یک مسافت 8/468 متری از منبع تزریق ماده ردیاب شبیه­سازی نماید. به­منظور واسنجی و اعتباریابی نتایج مدل از داده­های جمع­آوری شده یکی از کانال­های آبیاری درجه 3 شهرستان نهاوند (نهر شعبان) واقع در استان همدان استفاده گردید. پس از تجزیه و تحلیل آماری و محاسبه شاخص­های آماری جذر میانگین مربعات خطا (RMSE)، خطای استاندارد (SE)، میانگین خطای مطلق(MAE) و ضریب تبیین(R2) میزان برازش میان مقادیر واقعی و شبیه­سازی شده محاسبه شد. در کانال آبیاری تزریق ماده کلرید سدیم با هدایت الکتریکی 746/0 میلی­موس بر سانتی­متر به مدت 20 دقیقه صورت گرفت و در 3 ایستگاه با فواصل معین نمونه­برداری انجام پذیرفت. براساس نتایج بدست آمده، بهترین انطباق نتایج مدل با داده­های مشاهده­ای در فاصله­ی 5/16 متری از منبع تزریق و در ایستگاه اول، و کمترین انطباق در ایستگاه نمونه­برداری دوم در فاصله­ی 228 متری از منبع تزریق بود. مقادیر شاخص­های آماری RMSE، SE، MAE و R2 در ایستگاه اول به­ترتیب برابر با 35/0 میلی­موس بر سانتی­متر ، 18/0، 13/0 میلی­موس بر سانتی­متر و 90/0 و در ایستگاه دوم 47/0 میلی­موس بر سانتی­متر ، 24/0، 22/0 میلی­موس بر سانتی­متر و 81/0 برآورد گردید. نتایج نشان داد مدل حاضر در شبیه­سازی روند کیفی آب از دقت خوبی برخوردار است.

: آلودگی, شبیه سازی, کلرید سدیم, نرم افزار VENSIM