سلیمان افشاری پور - استاد دانشکده ی داروسازی و علوم داروئی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

عسل در کتاب های داروسازی و پزشکی سنتی ایران تحت عنوان عسل النحل درج گردیده آن را به زبان فارسی انگبین و شهد می نامند. بهترین نوع آن شفاف مایل به سرخى و غلیظ بوده که با اندک تیزی و خوش طعم و شیرین و بى موم است و برای استفاده های درمانی بهتر می باشد. بعد از آن نوع سفید است که برای تغذیه مورد استفاده قرار می گیرد. زبون ترین نوع عسل آن است که سبز و سیاه و کهنه و بیش از یک سال مانده باشد. نوع اخیر خشک و طعمی تند و تیز و یا ترش و تلخ دارد و استفاده ی زیاد از آن بسیار مضر است زیرا سوزاننده ی اخلاط می باشد. عسل گرم و خشک است. نوع خام آن گرمی و تیزی و جلای بیشتری داشته و به دوائیت نزدیک تر و مسهل اخلاط چسبناک و نفخ کننده و تحریک کننده ی استفراغ می باشد. عسل طبخ شده و کف گرفته شده حرارت و تیزی و جلای آن کمتر و به غذائیت نزدیک تر بوده بى نفخ و روان کننده ی ادرار و مسکن سرفه می باشد. عسل برای درمان انواع متعددی از بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. جلا دهنده و گشاینده ی دهانه های رگ ها بوده، بلغم چسبناک را قطعه قطعه کرده و رطوبت ها را از اعماق بدن جذب می نماید. برای جلب رطوبت ها و فضولات دماغی در فالج و لقوه و استرخا و خدر، و برای تقویت معده و شهوت طعام و باه، و دفع ریاح و لزوجات، و زایل نمودن قولنج، و از هم پاشیدن سنگ و رفع دشواری ادرار کردن استفاده گردیده و به عنوان تریاق سموم بارده و حافظ قوت داروها و رساننده ی آن ها به اعضا نیز به کار برده می شود. از فرآورده های ترکیبی عسل انواع شربت های داروئی آن می باشد و یکی از مهمترین شربت های آن را محمد بن زکریای رازی تهیه نموده است که این شربت برای تمام بیماری های سرد و بیماری های بلغمى و رعشه و به ویژه برای فلج مفید بوده و ضمنا برای معده ی سرد نیز سود دارد.

عسل، خواص درمانی سنتی، فراورده های داروئی ترکیبی