آسیه فیروزی - گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
سیدابوالقاسم محمدی - گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
محمود خسروشاهلی - گروه علوم جانوری دانشکده علوم پایه دانشگاه تبریز
علی موافقی - گروه علوم جانوری دانشکده علوم پایه دانشگاه تبریز

فلاونوئیدها گروه مهمی از متابولیت های ثانویه هستند که در پاسخ به سیگنال های محیطی یا رشدی سنتز آنها افزایش می یابد. سیلیمارین یک فلاونوئید پلی فنلی مشتق شده از ماریتیغال است. ماریتیغال (Silybum marianum) گیاه دارویی مهمی است که متابولیت های ثانویه آن تحت عنوان سیلیمارین، در درمان خوراکی بیماریهای کبدی مانند هپاتیت استفاده می شوند. با توجه به اهمیت دارویی آن، روش های تولید آزمایشگاهی با استفاده از کشت یاخته و بافت مورد توجه قرار گرفته اند. به منظور تهیه کالوس جهت کشت سوسپانسیون، ابتدا ریزنمونه ها(کوتیلدون و هیپوکتیل) از چهار ژنوتیپ ماریتیغال ( رقم اصلاح شده مجارستان و اکوتیپ های فریدونکنار، پارس آباد و بهشهر) در محیط کشت MS حاوی غلظت های هورمونی توفوردی و کینتین (1 میلی گرم در لیتر) کشت شدند. وزن های برابر از کالوس های هر ریزنمونه و ژنوتیپ به ظروف حاوی 50 میلی لیتر محیط کشت MS مایع شامل غلظت های هورمونی کینتین(0/4 میلی گرم در لیتر) و پیکلورام(3میلی گرم در لیتر) منتقل و هر دو هفته یکبار واکشت شدند. پس از سه مرحله واکشت، کشت ها در سه تکرار در قالب طرح فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی تحت تیمارهای الیستوری عصاره مخمر (50 میکروگرم در میلی لیتر)، پیش ماده فنیل آلانین(0/1 میلی مولار) و عصاره مخمر+فنیل آلانین قرار گرفتند. پی از گذشت 72 ساعت، ماده موثره استخراج و سیلیمارین حاصله با دستگاه HPLC اندازه گیری شد. میزان سیلیمارین تولید شده در حالت کاربرد همزمان الیسیتور عصاره مخمر و پیش ماده فنیل آلانین در هر دو ژنوتیپ و ریزنمونه بیشتر از تیمار کنترل بود. میزان ماده موثره در ریزنمونه هیپوکتیل در هر دو ژنوتیپ بیشتر از ریز نمونه کوتیلدون بود. در مجموع ژنوتیپ فریدونکنار از سیلیمارین بیشتری نسبت به ژنوتیپ پارس آباد برخوردار بود.