حسین کاظمی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
سمانه بخشنده لاریمی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
سهیلا قلیخانی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
قربانعلی رسام - مجتمع آموزش عالی شیروان، شیروان، ایران

کشاورزی بزرگ‌ترین استفاده‌کننده از تنوع زیستی محسوب می­شود که امنیت غـذایی در سطح جهان به آن وابسته است. در این مطالعه به بررسی وضعیت تنوع زیستی کشاورزی در شهرستان­های استان زنجان بر اساس تفکیک محصولات زراعی و باغی پرداخته شد. ابتدا سطح زیر کشت و نوع محصول کشت شده در هر شهرستان از آمارنامه وزرات جهاد کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان استخراج شد. داده­های هواشناسی نیز از اداره کل هواشناسی استان زنجان در طی دوره آماری 15ساله تهیه گردید. سپس انواع شاخص­های تنوع زیستی محاسبه شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار شاخص شانون در محصولات زراعی (14/2) مربوط به شهرستان خرمدره و کمترین آن (87/0) در خدابنده و در محصولات باغی نیز بیشترین مقدار این شاخص مربوط به شهرستان طارم (92/1) و کمترین آن مربوط به خرمدره (62/0) تعلق دارد. از نظر شاخص سیمپسون هم بیشترین مقدار در محصولات زراعی و باغی به‌ترتیب مربوط به خرمدره (83/0) و طارم (81/0) و کمترین مقدار آن به‌ترتیب مربوط به شهرستان­های خدابنده و خرمدره (34/0) بود. از نظر شاخص برگر- پارکر نیز بیشترین مقدار محصولات زراعی و باغی به‌ترتیب مربوط به خدابنده (80/0) و خرمدره (79/0) و کمترین مقدار آن نیز در هر دو نوع محصولات زراعی و باغی مربوط به شهرستان طارم بود که به‌ترتیب برابر با 26/0 و 25/0 می‌باشد. از نظر شاخص یکنواختی نیز بیشترین مقدار در محصولات زراعی و باغی به‌ترتیب در شهرستان­های خرمدره، ماه­نشان و ابجرود و کمترین مقدار در شهرستان­های ابهر و خرمدره به‌دست آمد. شهرستان­های ابهر و ابجرود و شهرستان­های ماه­نشان و زنجان به‌ترتیب در محصولات زراعی و باغی بیشترین تشابه سورنسون را دارا بودند. در ارزیابی ارتباط شاخص­های تنوع زیستی با وضعیت اقلیمی مشخص گردید در بخش محصولات زراعی، شاخص غنای گونه­ای با توجه به قرار گرفتن در راستای بردار بارش و رطوبت نسبی تحت تأثیر این عوامل قرار می‌گیرد، امّا در بخش محصولات باغی این شاخص به‌شدت تحت تأثیر دمای کمینه و رطوبت نسبی می‌باشد. نمودار دو بعدی آنالیز افزونگی (RDA) نشان می­دهد که اکثر شاخص­های تنوع زیستی در بین محصولات زراعی و باغی همبستگی بیشتری با دمای بیشینه و رطوبت نسبی دارند. به‌طور کلی، در برخی از شهرستان­هایی که تنها یک یا دو گونه زراعی و باغی غالب

بوم سازگان, شاخص شانون, غنای گونه ای, یکنواختی گونه ای