غلامرضا مختاری - دانشجوی کارشناسی ارشد ایران شناسی (گرایش فرهنگ ، آداب و رسوم و میراث فرهنگی)

زمین-اسطوره شناسی: حوزه ای مطالعاتی است که در آن به باورها و تصورات اساطیری و همچنین عامیانه نسبت به رخدادها و فرایندهای مرتبط با زمین یا همان زیستگاه انسان توجه ویژه ای می شود. در این مطالعات برخی از اسطوره های مرتبط با طبیعت به مثابه روایت های ذهنی ابنای بشر از رخداهای واقعی زمین در نظر گرفته شده و از این جهت می تواند به عنوان سرنخی تاریخی جهت مسائل تاریخ زمین و پژهش در درک تاریخی فرهنگ های کهن نسبت به گوشه ای از طبیعت مورد استفاده قرار گیرد. طی سال های اخیر این حوزه مطالعاتی توسع یافته است و با تاکید بر نقش علوم انسانی و فرهنگی در مطالعات طبیعی ، باورها و افسانه های محلی را مورد توجه قرار داده است. «دودکش جن» یکی از پدیده های طبیعی است که از منظر علوم طبیعی ، حاصل فرسایش بادی و آبی است اما به واسطه شکل عجیب و غریبش مورد توجه قرار گرفته و روایت های عامیانه و افسانه هایی حول آنها شکل گرفته است و حتی موجب عمومیت نام گذاری عامیانه در اصطلاح شناسی علوم طبیعی شده است از این رو نمونه مناسبی جهت بررسی های زمین-اسطوره شناختی به نظر م رسد؛ شهرستان «ماهنشان» در استان زنجان یکی از مناطقی است که در آن نمونه های متنوعی از «دودکش جن» وجود دارد و تحقیقات میدانی در راستای گردآوری باورها و داستان های عامیانه مردم (ساکن اطراف این پدیده ها) از این پدیده ها، می تواند نمونه ای از مطالعه زمین-اسطوره شناختی در این منطقه به شمار آید.

فرهنگ عامه، افسانه، زمین-اسطوره، دودکش جن، قلعه بهستان