زهرا کاظمی - دانشجوی دکتری، دانشگاه تبریز
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
داوود زارع حقی - استادیار علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
حسین عسگرزاده - استادیار علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

گنجایش آب تجمعی (IWC)، انتگرال تابع گنجایش آب دیفرانسیلی از مکش صفر تا بی­نهایت با اعمال توابع وزنی ناشی از محدودیت­های مختلف خاک است که هرکدام در دامنه­ای از مکش می­تواند فراهمی آب برای ریشه گیاه را کاهش دهد. انتخاب دامنه مکش برای هر محدودیت جهت ایجاد تابع وزنی اکثرا اختیاری و بدون توجه به رفتار و پاسخ گیاه معین بوده است. هدف این پژوهش محاسبه گنجایش آب تجمعی (IWCP) بر مبنای دمای پوشش سبز گیاه (TL) به عنوان پاسخ گیاه در مقابل محدودیت­های مختلف خاک بود. بدین منظور سه سطح فشردگی (جرم مخصوص ظاهری (Db) مساوی ۳۵/۱، ۵۵/۱ و ۷۵/۱ گرم بر سانتی­متر مکعب به ترتیب معادل D۱، D۲ و D۳) با بکارگیری یک خاک لوم رس شنی (عبور کرده از غربال ۷۶/۴ میلیمتر) درلوله­های پلیکا (قطر ۳۰ و ارتفاع ۷۰ سانتی­متر) با سه تکرار ایجاد شد. پس از کاشت بذور جوانه زده آفتاب­گردان (Helianthus Annuus L.) در آنها و استقرار کامل گیاه، دو دوره تر و خشکی اعمال گردید. با اندازه­گیری روزانه رطوبت خاک در سه عمق گلدانها و تبدیل آن به مکش ماتریک خاک همراه با اندازه گیری نیمه روز TL، یک تابع وزنی بر مبنای پاسخ گیاه تعریف و IWCP محاسبه گردید. گنجایش آب تجمعی با توابع وزنی پیشنهادی گرانولت و همکاران(IWCG) نیز محاسبه و با هم مقایسه شدند. مقادیر IWCP و IWCG برای تیمار D۱ به ترتیب ۱۸۷/۰ و ۲۲۹/۰ سانتی­متر مکعب بر سانتی­متر مکعب بدست آمد. در تیمار D۳ این ارقام به ۱۵۲/۰ و ۰۳۸/۰ تنزل یافتند که معادل ۱۹% و ۸۴% کاهش در فراهمی آب بوده و اثر قابل توجه فشردگی خاک روی فراهمی آب را نشان می­دهد. در میانگین سه سطح فشردگی، IWCP و  IWCGبه ترتیب ۱۶۹/۰ و ۱۴۰/۰ حاصل شد و نشان می­دهد که فراهمی آب برای گیاه آفتاب­گردان بر مبنای پاسخ گیاه بطور متوسط ۱۷ درصد بیشتر از رقمی است که IWCG برآورد کرده است. این تفاوت و تاثیر پذیری بیش از حد (۸۴%) IWCG از فشردگی خاک نشان می­دهد که دامنه مکش­های پیشنهاد شده توسط گرانولت و همکاران برای محدودیت­های مختلف و روابط تجربی بکار رفته در ایجاد توابع انتقالی به منظور لحاظ تاثیر آنها در فراهمی آب، لازم است با توجه به نیاز و پاسخ­های گیاه مورد نظر اصلاح یا تعدیل شوند.

آفتاب گردان, پاسخ گیاه, توابع وزنی, گنجایش آب دیفرانسیلی