مسعود مومنی
محمود کلباسی
احمد جلالیان
حسین خادمی

عملیات و مدیریت کشاورزی اغلب باعث ایجاد تغییرات فاحشی در پوشش گیاهی، تولید بیومس، مواد آلی خاک، چرخه عناصر غذایی و پویایی فسفر خاک می شود. در این پژوهش تاثیر تخریب پوشش گیاهی بر مقدار شکل های آلی و معدنی لبایل، نسبتا لبایل و غیر لبایل فسفر و هم چنین مقدار فسفر کل آلی و معدنی خاک بررسی شد. نمونه های خاک از عمق ۱۰-۰ سانتی متری از سه کاربری مرتع با پوشش گیاهی نسبتا خوب (۲۵-۲۰ درصد)، مرتع با پوشش گیاهی ضعیف (۱۰-۵ درصد) و دیمزار در زیر حوزه سولگان و دو کاربری مرتع با پوشش گیاهی نسبتا خوب (۳۰-۲۵ درصد) و مرتع با پوشش گیاهی ضعیف (۱۰-۵ درصد) در سادات آباد جمع آوری شد. نتایج نشان داد که مقدار فسفر کل آلی خاک به ترتیب ۲/۱۸ و ۹/۲۳ درصد در کاربری دیمزار و مرتع با پوشش گیاهی ضعیف در سولگان و ۸/۴۰ درصد در مرتع با پوشش گیاهی ضعیف در سادات آباد نسبت به مرتع با پوشش نسبتا خوب کاهش یافته است. فرم های آلی فسفر در اثر تخریب مراتع تغییر بیشتری نسبت به فرم های معدنی داشت، به طوری که در سولگان شکل های آلی لبایل، نسبتا لبایل و غیر لبایل فسفر به ترتیب ۳/۷۲، ۳/۲۴ و ۱/۷ درصد در کاربری دیمزار و ۱/۴۲، ۹/۱۳ و ۹/۱۲ درصد در کاربری مرتع با پوشش گیاهی ضعیف نسبت به مرتع با پوشش گیاهی نسبتا خوب کاهش یافت. در سادات آباد نیز در اثر چرای بی رویه دام و کاهش پوشش گیاهی مقدار این شکل ها به ترتیب ۴/۶۴، ۷/۳۵ و ۴/۴۴ درصد نسبت به مرتع با پوشش گیاهی نسبتا خوب کاهش یافت. نتایج این پژوهش نشان داد که تخریب پوشش گیاهی تاثیر قابل توجهی بر مقدار ذخایر فسفر خاک دارد. با کاهش ذخایر نسبتا مقاوم و مقاوم فسفر در خاک توانایی خاک در عرضه فسفر قابل دسترس کاهش یافته و از قدرت باروری و حاصل خیزی خاک در دراز مدت کاسته می شود.

Land use changing, Soil degradation, Phosphorus forms, Phosphorus loss., تغییر کاربری، تخریب خاک، شکل های فسفر، هدررفت فسفر