میلاد قاسمی - University of Tabriz
سعید اهری زاد - University of Tabriz
علی بنده حق - University of Tabriz
مجید نوروزی - University of Tabriz
رقیه اژدری - University of Tabriz

تنش خشکی یکی از مهم­ترین تنش های غیر زنده محیطی می باشد که تولید محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور شناسایی جمعیت های متحمل به تنش کم آبی در رازیانه و تعیین موثرترین شاخص های تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود به طور مجزا در سه تکرار بر روی ۱۹ جمعیت رازیانه در سال ۱۳۹۵ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به اجرا گذاشته شد. اعمال تنش کمبود آب به صورت قطع آبیاری از زمان شروع گلدهی بوته ها برای شرایط تنش کمبود آب انجام شد. در شرایط آبیاری مطلوب و نیز تا مرحله گلدهی بوته ها در شرایط تنش کم آبی آبیاری به روال مرسوم انجام گرفت. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب، بین شرایط مختلف آبیاری و نیز بین جمعیت های مورد مطالعه از نظر اکثر صفات در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین برهمکنش شرایط×جمعیت برای اکثر صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد اسانس  در تمام جمعیت های مورد ارزیابی در شرایط تنش کم آبی کاهش معنی دار یافتند. در حالی که میزان اسانس در تمام جمعیت ها در شرایط تنش افزایش معنی دار داشت. ارزیابی جمعیت ها از نظر تحمل به خشکی توسط شش شاخص مختلفSSI ،TOL ،MP ،STI ، GMP و  HARMصورت گرفت. با توجه به همبستگی مثبت شاخص های MP،HARM ، GMP و STI با عملکرد دانه و اسانس در شرایط آبیاری مطلوب و تنش کم آبی این چهار شاخص به عنوان موثرترین شاخص برای تعیین جمعیت های متحمل به تنش کم آبی شناسایی شدند. بر اساس این چهار شاخص مهم، جمعیت های بناب، بیرجند، آلمان (۱۱۴۸۶) و همدان متحمل به تنش کم آبی و جمعیت های قاضی آنتپ و خورشیدآباد حساس به تنش کم آبی شناسایی شدند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که جمعیت بناب از نظر صفات مهم نظیر عملکرد دانه، عملکرد اسانس، تعداد چتر در بوته، وزن هزار دانه و زیست­ توده در شرایط آبیاری مطلوب و از نظر تعداد چتر در بوته در شرایط تنش بیشترین میانگین این صفات را در مقایسه با سایر جمعیت ها دارا بود.

Correlation, Essential Oil, Fennel, Grain Yield, Water Deficit Stress, اسانس, تنش کم آبی, رازیانه, عملکرد دانه, همبستگی