محمد جواد مهدوی نژاد - استادیار گروه معماری دانشگاه تربیت مدرس
فرهاد تهرانی - دانشیار گروه تاریخ معماری و مرمت ابنیه و بافت دانشگاه شهید بهشتی
علی کرم - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه تربیت مدرس

معماری ایرانی همچون دانشنامه ای وسیع و عمیق در طول زمان شکل گرفته و منبعی غنی را برایارتقای معماری امروزوآینده فراهم نموده است، منبعی که امروزه نیز می تواند برای پاسخگویی بهچالش های موجود معماری معاصر به کار گرفته شود. این مقاله در پی پاسخ گویی به این سئوال شکلگرفته است که آیا نمود هوشمندی در خانه های سنتی ایران وجود داشته است؟بر اساس چارچوبنظری پژوهش معماری هوشمند بر اساس دو اصل ساختاری قابل تبیین است. 1- سرعت واکنش: انجامواکنش در بازه ی زمانی محدود و مطلوب به گونه ای که کیفیت خواسته شده، در زمان نیاز حاصل گردد.-2 بازگشت پذیری: تغییرات ایجاد شده قابلیت بازگشت به حالت قبل را در هنگام برطرف شدن نیاز ورفع عوامل محیطی داشته باشند. پژوهش با مطالعه ی سازمان فضایی خانه های ایرانی، مصادیقهوشمندی در آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. با دسته بندی این مثال و گونه بندی آن ها، سئوالپژوهش پاسخ داده شده، و تبیین می شود.مطالعات صورت گرفته نشان می دهد موضوع اساسی درخانه های ایرانی، سازمان فضایی آن ها است، همان موضوعی که زمینه ی بهره برداری کارآمد از خانه یایرانی را فراهم نموده است. هنگامی که این سازمان فضایی با الگوی بهره برداری همراه می شود، نمودیاز هوشمندی را در خانه های ایرانی به وجود می آورد. نوعی از هوشمندی که بدون استفاده ازفناوری های چند رسانه ای، بازده کیفی استفاده از فضای معماری را به حداکثر می رساند.

هوشمندی، خانه های سنتی ایران، سازمان فضایی، الگوی بهره برداری