محمدرضا بمانیان - دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس
نوشین ناگهانی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

کتیبه های معماری از کنار هم قرار گرفتن خط و نقش به دست آمده و برحسب زمان، م ک ان وموقعیتشان با مواد و مصالح متفاوتی کار شده اند. خوشنویسی در می ان هنرها ی اسلام ی بد لیل ای ن ک هکاربردی برای بیان مستقیم کلام الهی بوده، همواره از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. اول ین ک لاموحی الهی در قرآن با هنر خواندن پیوند خورده (سوره علق) و خداوند به قلم و آنچه با قلم نوشته شده،سوگند می خورد(سوره قلم). جایگاه خوشنویسی در معماری را می توان به عنوان عنصر ی تزئین ی وکاربردی که در تمام دوران ها برای هماهنگ نمودن و تعالی بخشی انواع گوناگون بنا در جهان اسلام بهکار رفته است، مشخص نمود. نوشته های قرآنی استفاده شده در کتیبه ها، به غیر از زیبایی و معنوی بودنکلام خداوند، معنای ویژه ای برای مسلمانان داشته و یادآور توحید و حضور خداوند در همه جا هستند.هنگام ورود به مسجد کتیبه ها در همه جای بنا، بندگان را به ستایش خدا دعوت ک رده و باعث درکحضور الهی می گردند.در مقاله حاضر به با استفاده از روش تحقیق تحلیلی_ توصیفی به بررسی مقی اس،محل قرارگیری و نقش کتیبه ها در تعالی بخشی به فضای معماری مساجد پرداخته شده است و پس ازبررسی ادبیات موضوع، در مطالعه میدانی کتیبه ها در سه مسجد و در سه دوره زما نی متفاوت موردمطالعه قرارگرفته است. بدین منظور مساجد جامع اصفهان، جامع یزد و مسجد ش یخ لطف الله اصفهانانتخاب شده و در این پژوهش نقش کتیبه های معماری بکار رفته در تعالی فضای معماری به دقت موردبررسی قرارگرفته است.

کتیبه ها، خوشنویسی، فضای معماری، مساجد