امیر رحیمی - عضو هیات علمی
الهام فرخی - گروه خاک شناسی- دانشکده کشاورزی - دانشگاه ارومیه

خشک کردن رایج­ترین روش­ نگهداری از گیاهان دارویی و معطر و حفاظت از ترکیبات بیوشیمیایی آنها است. آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که از بدن در برابر خسارات ناشی از رادیکال­های آزاد محافظت می­کنند. به منظور بررسی اثر روش های مختلف خشک کردن بر فعالیت آنتی­اکسیدانی و فیتوشیمیایی اسانس سرشاخه­های گلدار مرزنجوش در مرحله ۵۰ درصد گلدهی، آزمایشی بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه (ارتفاع ۱۳۶۵ متر از سطح دریا) در سال ۱۳۹۶ اجرا شد. اندام هوایی گیاه با استفاده از چهار نوع روش خشک کردن از جمله، دمای اتاق (۲۰-۲۳ درجه سانتی گراد)، هوای آزاد (نور مستقیم خورشید)، هوای آزاد (سایه) و دمای آون (۴۰ درجه سانتی گراد) خشک شدند. اسانس­گیری به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) انجام گرفت. اجزاء اسانس با استفاده از دستگاه­ کروماتوگرافی گازی مورد شناسایی قرار گرفت. میزان فنل فلاونوئید کل، فعالیت آنتی اکسیدانی (DPPH)، فعالیت جمع کنندگی رادیکال سوپراکسید و فعالیت جمع­کنندگی رادیکال نیتریک اکسید به ترتیب با استفاده از معرف فولین سیوکالتو، کلرید آلومینیوم، ۲و۲ دی­فنیل-۱- پیکریل هیدرازیل، بافر  Tris-HCLو واکنش Illosvoy Griess اندازه­گیری شدند. نتایج نشان داد تفاوت معنی­داری بین روش­های مختلف خشک کردن وجود دارد. بیشترین مقدار اسانس، محتوای فنل کل، فلاونوئید کل، فعالیت جمع­کنندگی رادیکال DPPH و فعالیت جمع­کنندگی رادیکال سوپراکسید در روش خشک کردن در سایه مشاهده شد. با این حال کارواکرول و تیمول به عنوان ترکیبات اصلی اسانس دارای بیشترین مقدار در شرایط خشک کردن در هوای آزاد تحت نور مستقیم آفتاب بودند. بیشترین مقدار ترکیباتی نظیر بتا-مرسین، آلفا-ترپینن، گاما-ترپینن و ام-سیمول که بعد از کارواکرول و تیمول دارای بالاترین مقادیر بودند در روش خشک کردن در سایه بدست آمدند. می­توان نتیجه گرفت ترکیبات اسانس و فعالیت آنتی اکسیدانی مرزنجوش به شدت تحت تاثیر روش خشک کردن قرار می­گیرد و در بین روش های خشک کردن، خشک کردن در سایه بهترین روش برای گیاه مرزنجوش بود تا ترکیب شیمیایی اش را حفظ کند.

آنتی اکسیدان, اسانس, روش خشک کردن, کارواکرول, مرزنجوش