سپیده مفیدی - دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد اسلامی
مهناز اسکندری - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
ابراهیم پذیرا - استاد گروه خاکشناسی، واحد علوم‎ وتحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران
مهدی همایی - استاد گروه آبیاری و زهکشی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

ساختمان خاک هم از نظر مدیریت منابع آب و خاک و هم ارتقای توان تولید پایدار، از اهمیتی فراوان برخوردار است. از آنجا که ساختمان خاک اغلب به صورتی کیفیبیان می شود، یکی از روش های نسبتا نوین برای توصیف کمی ساختمان خاک، کاربرد مفهوم هندسه فرکتالی است. با به کار بردن هندسه فرکتالی در تعیین پایداریساختمان خاک و مقایسه آن با روش های کلاسیک، می توان به درکی بهتر از ساختمان خاک دست یافت. هدف از این پژوهش، کمی سازی ساختمان خاک با استفاده ازمدل های فرکتالی و مقایسه آن ها با روش های کلاسیک بود. بدین منظور، تعداد ۳۰ نمونه از خاک سطحی یک منطقه زراعی تهیه شد. سپس با استفاده از روشالک های تر و خشک، میانگین وزنی و میانگین هندسی قطر خاکدانه ها محاسبه گردید. آنگاه با استفاده از چهار مدل فرکتالی تعداد اندازه و جرم اندازه - - Rieu وSposito ، تعداد اندازه - Mandelbrot و جرم اندازه - Tyler و Wheatcraft بعد فرکتالی نمونه ها بدست آمد. نتایج نشان داد که دامنه بعد فرکتالی مدل جرم اندازه - Rieuو Sposito در حالت خشک از ۸۶ / ۲ تا ۹۲ / ۲ و در حالت تر از ۹۰ / ۲ تا ۹۹ / ۲ متغیر است. حال آنکه این تغییرات برای مدل Tyler و Wheatcraft در حالت خشک از ۵۳ / ۲ تا ۷۸ / ۲ و در حالت تر از ۲۴ / ۲ تا ۵۵ / ۲ بدست آمد. دامنه تغییرات در مدل تعداد اندازه - Rieu و Sposito از ۷۷ / ۲ تا ۵۹ / ۳ در حالت خشک و از ۳۵ / ۲ تا ۱۸ / ۳ در حالت تر در نوسان بود. نتایج همچنین نشان داد که دامنه تغییرات در مدل Mandelbrot در حالت خشک از ۸۹ / ۲ تا ۷۲ / ۳ و در حالت تر از ۲۱ / ۲ تا ۲۲ / ۳ می باشد. بیشترین انحراف معیار بدست آمده مربوط به میانگین وزنی قطر خاکدانه ها و کمترین انحراف معیار مربوط به بعد جرم اندازه مدل - Rieu و Sposito بود. نتایج همچنین نشان داد که با افزایش بعد فرکتالی، پایداری خاکدانه ها کاهش و ناپایداری آن ها افزایش می یابد. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که استفاده از مدل های فرکتالی در مقایسه با روش های کلاسیک برای ارزیابی ساختمان خاک از دقتی بیشتر برخوردار است.

بعد فرکتالی, پایداری خاکدانه ها, مدل های فرکتالی, میانگین وزنی قطر خاکدانه ها, میانگین هندسی قطر خاکدانه ها