محمد سبزی خوشنامی - دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران
الهام محمدی - استادیار مددکاری اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی
ملیحه عرشی - عضو هیات علمی مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران
مرضیه تکفلی - گروه آموزشی مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.
سارا نوروزی - دکترای تخصصی مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرم آباد، ایران

طرح مراکز ساماندهی کودکان خیابانی به عنوان بخشی از تلاش سازمان بهزیستی در کاهش آسیب، بیش از یک دهه در حال اجراست. هدف این مطالعه، فهم اثرات طرح با در نظر گرفتن چالشهای آن بر اساس تجربه خدمت دهندگان و خدمت گیرندگان است. این پژوهش از نوع کیفی در سال ۱۳۹۶ و با جامعه پژوهش شامل مدیران، کارشناسان، مربیان، کودکان و سرپرستان در ۴ استان تهران، سمنان، کردستان و سیستان و بلوچستان انجام شد. با روش نمونه گیری هدفمند، نمونه ای شامل مجموعا ۱۲۴ نفر مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند و داده ها با روش تحلیل تماتیک بررسی شد. ۱۱ مضمون اصلی، ۲۸ مضمون فرعی و ۷۹ مفهوم به دست آمد. دو مضمون اصلی شامل کاستی های طرح و پیچیدگی مختصات مساله کودکان خیابانی فراتر از قابلیتهای طرح اشاره به چالشهای ماهیتی طرح و مضمونهای اصلی شامل دیدگاه سازمانی و فرا سازمانی غیرمسئولانه، کمبود های مادی، فنی و مهارتی، مشکلات نیروی انسانی و هم افزایی آسیبهای مرکز و خدمت دهی ناقص از چالشهای اجرایی طرح بودند. در سایه این چالشها، اثرات طرح شامل مضمونهای اصلی کار پاسخی به تداوم ضعفهای خانوادگی، تحصیلی و محیطی، تقویت سرپرستی ، ترس از مرکز مولد نقشهای بهتر والد-فرزندی، تداوم دشواریهای والدگری و درهم تنیدگی احساس گرفتاری و دلخوشی از اثرات بود. به طور کلی طرح درگیر چالشهای ذاتی و اجرایی متعددی بوده که موجب اجرای ناقص وحداقلی آن شده است. طرح در کاهش اشتغال به کار و افزایش اشتغال به تحصیل، هنوز راه زیادی برای موفقیت دارد اما در تغییر سرپرستی برخی کودکان خیابانی موفق بوده است.

مراکز ساماندهی کودکان خیابانی, آسیب اجتماعی, چالشها, اثرات, مطالعه کیفی