محسن مسعودیان - استادیار گروه سازه های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمدعلی غلامی - استادیار گروه آبیاری و زهکشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمد قره گزلو - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
ارمغان سوری - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی

استفاده بهینه از منابع آب موجود یکی از راه کارهای مناسب مقابله با مشکل کم آبی است و در این بین بکارگیری و بهینه سازی روش ها و سازه های سنتی موجود در هر منطقه در زمینه بهره برداری، توزیع منابع آب یکی از بهترین انتخاب ها می باشد. از این رو هدف از این مقاله معرفی دانش بومی و سنتی موجود در زمینه بهره برداری و سیستم توزیع منابع آب با استفاده از سازه دارکل (که سازه تقسیم کننده آب است) و مقایسه آن با شیوه های نوین توزیع آب می باشد. رودخانه هراز یکی از رودخانه های بزرگ ایران است که از منطقه لار در دامنه کوه دماوند و چشمه سارهای موجود در دامنه کوه های سلسله جبال البرز سرچشمه می گیرد و آب کشاورزی اراضی تحت پوشش خود را تأمین می نماید و پس از طی حدود 150 کیلومتر به دریای خزر می ریزد. علیرغم ریزش های جوی فراوان در منطقه، رودخانه هراز نقش مؤثری را به علت دائمی بودن آن در کشاورزی مردم منطقه داراست. این رودخانه امروزه در مسیر خود علاوه بر کشاورزی جهت اهداف دیگر از جمله پرورش ماهی نیز استفاده می شود. براساس بررسی انجام شده، سازه دارکل (سازه سنتی تقسیم و توزیع آب) یکی از روش های بومی برای کنترل و تقسیم و توزیع آب در روستاهای واقع در حوزه رودخانه هراز بوده است. این سازه دارای مزایایی از جمله اقتصادی بودن، طراحی ساده و از همه مهم تر قابل طراحی و بهره برداری توسط اکثر کاربران روستایی بوده است. بررسی عملکرد و آثار اجتماعی این سازه نشان دهنده این است که روش سنتی توزیع آب بوسیله سازه دارکل از قدیم الایام در منطقه رایج بوده و از نظر مشارکت پذیری هیچ گونه مشکلی نداشته است

توزیع آب، مقسم، دارکل