کیومرث ایراندوست - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
مصطفی غلامی زارچی - کارشناس ارشد شهرسازی گرایش برنامه ریزی شهری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
سید فرزین فائزی - استادیار، گروه عمران، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

فضای عمومی شهری با توجه به کارکرد و اثرگذاری آن در برهمکنش اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، بستری بنیادی برای حضور و مشارکت پایدار و هدفمند مردم در امور مختلف به ویژه در برنامه­ ریزی و مدیریت شهری است. توجه به مردم­ سالاری در فضاهای عمومی، منافع اجتماعی گوناگون برای شهروندان از جمله درک منافع همگانی و شکل­ گیری هویت­های جمعی را به دنبال دارد. اما همچون بیشتر موارد در شهرهای کنونی ، کاستی­های برنامه­ ریزانه و طراحانه در فضاهای عمومی، شمولیت و مردم ­سالاری این فضاها را دچار چالش نموده و زمینه­ های ایجاد اعتماد برای مشارکت عمومی در امور مختلف را تضعیف کرده است. هدف این پژوهش، ارزیابی و شناخت ظرفیت­های فضای عمومی براساس مولفه­ های فضای مردم ­سالار برای افزایش مشارکت مردمی است ، با این فرض که فضای همگانی با ویژگی­های متناسب و گیرا برای گروه های گوناگون اجتماعی می تواند مشارکت عمومی و مردم­ سالاری در ابعاد اجتماعی،کالبدی و مدیریتی، را تسهیل کند. که با روش تحلیل جز به جزء و پیمایشی فضاهای عمومی شهر یزد بر مبنای شاخص­ های به دست آمده از مطالعات کتابخانه­ ای و طرح­ های فرادست، میزان مشارکت­ پذیری فضاهای عمومی شهر یزد مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج بررسی میدانی در این پژوهش نشان می دهد که فضای عمومی یزد، از نگاه کالبدی و اجتماعی، دچار ضعف و کاستی برای تعامل گروه های اجتماعی است و از نگاه مدیریتی دچار نبود نظارت و مشارکت همگانی و کمبود معیارهای فضای عمومی مردم­ سالار است. نبود همه­ شمولی به ضعف کیفیت عملکردی فضاهای جمعی و نبود تعامل اجتماعی پویا انجامیده که برای سازمان اجتماعی و مدنی، افزایش آگاهی و مشارکت همگانی بسیار اساسی است. تقویت فضای تعامل چهره به چهره، بسترسازی برای برخورداری همگان از اطلاعات شهری و قابلیت حضور همه گروههای اجتماعی در فضاهای عمومی می­ تواند زمینه مشارکت عمومی را در عرصه­ های مختلف افزایش دهد.

فضای عمومی, مردم سالاری, مشارکت, شهریزد