نگار امیری - گروه روانشناسی تربیتی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی ،دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
ملوک خادمی اشکذری - دانشیار، گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
مهناز اخوان تفتی - استاد، گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
غلامرضا صرامی - استادیار، گروه روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

هدف اصلی این پژوهش، ساخت بسته­ آموزشی مهارت ­های اجتماعی مبتنی بر ذهن­ آگاهی برای دانش ­آموزان دیرآموز و بررسی اثربخشی آن بر مولفه­ های مهارت ­های اجتماعی در آنها بود. روش این پژوهش کمی و از نوع نیمه­ آزمایشی با طرح پیش ­آزمون-پس ­آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری کلیه دانش ­آموزان پسر دیرآموز مقطع پنجم ­و­­ششم ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بودند که از بین آنها ۳۰ نفر به صورت نمونه­ گیری­ در­ دسترس انتخاب شدند و با گمارش تصادفی، در دو گروه ۱۵ نفری آزمایش و گواه قرار گرفتند. بسته آموزشی مهارت­ های ­اجتماعی مبتنی بر ذهن­ آگاهی بر اساس مولفه ­های مهارت­ های اجتماعی در دیگر برنامه ­های آموزشی، تکنیک ­های ذهن ­آگاهی و نظر گروهی از روان­شناسان تربیتی و معلمان دانش ­آموزان دیرآموز و پیشینه ­های پژوهشی مرتبط، طراحی و ساخته شد. این بسته در قالب ۸ مهارت گوش­دادن، پیروی از قانون، توجه به تکلیف، درخواست­ کمک، رعایت­ نوبت در مکالمه، مسئولیت­ پذیری، کنترل­ خشم، و دوستی­ کردن طی ۱۰ جلسه به افراد گروه آزمایش به­صورت آن­لاین (به دلیل شرایط قرنطینه ناشی از کرونا) آموزش داده ­شد. افراد گروه گواه در این زمان این آموزش را دریافت نکردند. ابزار پژوهش فرم ­والدین مقیاس درجه ­بندی مهارت ­های­ اجتماعی گرشام و الیوت (۱۹۹۰) بود. کلیه داده­ های متغیر وابسته مهارت ­های­اجتماعی با چهار مولفه مشارکت، قاطعیت، مسئولیت­پذیری، و خودکنترلی با استفاده از نرم­افزار۲۶ SPSS مورد تجزیه ­تحلیل قرار گرفتند، و بنا به ضرورت حاصل از بررسی نتایج پیش­فرض ­های آزمون تحلیل­کواریانس، در پردازش داده­ ها، آزمون­ هایU­من­ویتنی و t مستقل به کار رفتند. یافته­ ها نشان ­دهنده معناداری تفاوت در مولفه­ های مشارکت (P=۰/۰۰۱)، قاطعیت (P=۰/۰۰۰)، و مسئولیت ­پذیری (P=۰/۰۰۰)، و عدم ­وجود تفاوت معنادار در مولفه خودکنترلی(P=۰/۰۰۱) بود. در کل یافته ­های این پژوهش اثربخشی بسته آموزشی مهارت­ های اجتماعی مبتنی بر ذهن ­آگاهی بر مولفه­ های مهارت­ های اجتماعی در دانش­ آموزان دیرآموز را تایید کردند. از این بسته ­آموزشی می­توان به­ عنوان یک ابزار کمک آموزشی، در جهت بهبود مهارت­های اجتماعی این دانش ­آموزان در خانه و مدرسه استفاده کرد تا آنها بتوانند در جامعه به ­عنوان شهروندانی مستقل و کارآمد ظاهر شوند.

دیرآموز, ذهن آگاهی, مهارت های اجتماعی