رامین ایرانی پور - استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرکرد
محمد جعفر ملکوتی - استاد دانشگاه تربیت مدرس
محمد جواد عابدی - استاد واحد علوم و تحقیقات تهران
اشرف السادات سجادی - استاد پژوهش سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی
حسین غفوریان - استاد پژوهش سازمان انرژی اتمی ایران

به منظور بررسی اثرات گوگرد و باکتری تیوباسیلوس برقابلیت جذب فسفر از منبع خاک فسفات و مطالعه اثرات باقیمانده تیمارها، آزمایشی در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در دو بخش مزرعه ای با ۵ تیمار در سه تکرار در کرتهای به مساحت ۱۵ متر مربع طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ اجرا گردید. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: Control:Tl= شاهد (بدون استفاده از کود فسفاتی)، TSP:T۲ = فسفر از منبع سوپرفسفات تریپل (به میزان۱۵۰ کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل براساس آزمون خاک)، Ap:T۳ = فسفر از منبع خاک فسفات (به میزان ۳/۱۹۶ کیلوگرم در هکتار خاک فسفات که براساس کمیت فسفر مصرفی از منبع سوپرفسفات تریپل و درصد خلوص فسفر در نمونه خاک  فسفات مصرفی محاسبه گردید(، Ap+Sul:T۴ = فسفر از منبع خاک فسفات به همراه گوگرد، :T۵ Ap+Sul+Th = فسفر از منبع خاک فسفات به همراه گوگرد و باکتری تیوباسیلوس (در این تحقیق گوگرد به میزان ۳/۳۳ درصد وزن خاک فسفات مصرفی معادل۴/۶۵ کیلوگرم در هکتار و باکتری thiooxidans. Thiobacillus به میزان ۳/۳ درصد وزن خاک فسفات مصرفی معادل ۵/۶ کیلوگرم در هکتار مورد استفاده قرار گرفت، نمونه مورد استفاده دارای جمعیت ۱۰۷× ۸/۳ باکتری در هر گرم بود). بخش اول اجرای تحقیق با کشت گیاه ذرت (Zea mays L.) به منظور مطالعه اثرات اصلی تیمارها و بخش دوم اجرای تحقیق با کشت گیاه جو (Hordeum vulgare L.) به منظور مطالعه اثرات باقیمانده تیمارها اجرا گردید. شاخص های مورد نظر برای محصول ذرت شامل عملکرد خشک، درصد ماده خشک در بوته، سرعت رشد گیاه، مقادیر فسفر و روی در برگ، عملکرد فسفر کل، کارایی زراعی نسبی، مقدار فسفر قابل جذب خاک و شاخص های مورد نظر برای محصول جو شامل عملکرد کاه، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و کارایی زراعی نسبی تیمارها بود. نتایج این بررسی نشان داد که اثرات اصلی تیمارها (برای محصول ذرت) بر درصد ماده خشک در بوته و کارایی زراعی نسبی در سطح احتمال یک درصد و بر عملکرد خشک و سرعت رشد گیاه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار گردید ولی بر مقدار فسفر و روی در برگ، عملکرد فسفر کل و فسفر قابل جذب خاک تاثیر معنی دار نداشت. اثرات باقیمانده تیمارها (برای محصول جو) بر عملکرد کاه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار گردید ولی بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و کارایی زراعی نسبی تاثیر معنی دار نداشت. نتایج این تحقیق نشان داد که اثرات اصلی خاک فسفات به همراه گوگرد و تیوباسیلوس باعث ارتقاء عملکرد خشک (به میزان ۸/۲۶ درصد) و درصد ماده خشک (به میزان ۱۳ درصد)، و اثرات باقیمانده همین تیمار باعث ارتقاء عملکرد کاه (به میزان۲/۱۵ درصد) در مقایسه با سوپر فسفات تریپل گردید.

گوگرد, تیوباسیلوس, خاک فسفات, فسفر