جواد چزگی - استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
فرشید جهانبخشی - دانش آموخته علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

سیل در مناطق خشک و نیمه­خشک به دلیل بارش­های رگباری و کمبود پوشش گیاهی بیش­تر اتفاق می­افتد و باعث خسارت جانی و مالی زیادی در کل جهان می­شود؛ بنابراین تعیین مناطق مولد سیل و مناطق پرخطر می­تواند کمک زیادی در مدیریت و کنترل سیل داشته باشد. این تحقیق برای تعیین مناطق مستعد سیل خیزی با استفاده از روش­های تصمیم­گیری چند معیاره در منطقه باقران شهرستان بیرجند استان خراسان جنوبی انجام گرفت. ابتدا ۱۰ پارامتر موثر در سیل خیزی بر اساس نظرات کارشناسان انتخاب و با استفاده از روش­های تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و بهترین-بدترین (BWM) اهمیت نسبی آن ها به دست آمد. نتایج نشان داد پارامترهای شاخص رطوبت توپوگرافی و فاصله از آبراهه کم­ترین امتیاز را در هر دو روش AHP و BWM داشته­اند؛ به­طوری­که پارامتر بارش با اهمیت نسبی ۰.۲۶۵ و ۰.۱۳۷ در روش­های AHP و BWM بیش­ترین امتیاز را داشته است و بیش­ترین تاثیر را در پهنه­بندی دارد. نتایج پهنه­بندی به پنج کلاس خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تقسیم شد که در هر دو روش کلاس زیاد بیش­ترین مساحت و کلاس خیلی کم کم­ترین مساحت داشته است. کلاس زیاد در روش BWM نزدیک به ۴۸ درصد منطقه را شامل می­شود که می­تواند برای مناطق مسکونی شهر بیرجند در پایین دست خسارات جبران ناپذیری را به وجود آورد.

سیل خیزی, AHP, BWM و منطقه باقران