روح اله دهقانی - مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت و گروه بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی کاشان، کاشان، ایران
مهدی خوبدل - مرکز تحقیقات بهداشت و تغذیه، پژوهشکده سبک زندگی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، تهران، ایران
حسین ثباتی - مرکز تحقیقات بهداشت و تغذیه، پژوهشکده سبک زندگی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، تهران، ایران

عقرب گزیدگی از دیرباز جزء مشکلات بهداشتی درمانی مردم و بویژه نیروهای نظامی می باشد. در زمان جنگ تحمیلی نیز یکی از مشکلات اصلی بهداشتی رزمندگان ایرانی بویژه در منطقه عملیاتی جنوب و قرارگاه های مستقر در شرق استان خوزستان بوده است. در ایران سالانه بیش از ۴۰ هزار مورد عقرب گزیدگی گزارش می شود و علی رغم تهیه و تولید سرم و پادزهرهای پلی والان و مونووالان ضدعقرب، موارد منجر به بستری و نیازمند به درمان همچنان بالا است. نیروهای نظامی به لحاظ نوع ماموریت خود بیشتر در زیستگاه های طبیعی این بندپایان سمی وارد شده و مورد عقرب زدگی قرار می­گیرند. وقفه ای که در دسترسی مصدومین به امکانات درمانی مناسب از جمله پادزهر ضدعقرب رخ می دهد، ممکن است زندگی فرد را تهدید نماید و یا طول مدت بستری و هزینه های درمان را افزایش دهد و باعث افت توان رزمی سرباز و یگان او شود. لذا اقدامات کنترل عقرب ها و پیشگیری از عقرب گزیدگی می تواند عملی­ترین روش برای مقابله با این مشکل بهداشتی باشد. در این مطالعه مروری سعی بر آن است تا کلیه روش­های کنترل عقربها در شرایط مختلف و بسته به رفتار گونه ها مورد بررسی قرار گیرد و روش­های کاربردی و اصولی و متناسب با شرایط نظامی پیشنهاد گردد. لزوم مطالعات حشره شناسی پزشکی و شناسایی عقرب­ها در منطقه قبل از انجام رزمایش و برپایی و احداث اردوگاه­ها و تاسیسات نظامی، مورد تاکید است. اقدامات کنترل محیطی و فیزیکی با استفاده از انواع روشها از جمله تله­ها، کنترل شیمیایی و بیولوژیک عقربها در محیط­های نظامی و همچنین لزوم آموزش های تخصصی به کارکنان بهداشت نظامی در بخش کنترل ناقلین در این زمینه از جمله مواردی است که در این مطالعه مروری به تفضیل مورد بررسی قرار می گیرد.

عقرب, کنترل عقربها, عقرب گزیدگی, محیط های نظامی