بهناز آتش پز - دانشگاه ارومیه
سالار رضاپور - دانشگاه ارومیه
نادر قائمیان - دانشگاه ارومیه

در طی چند دهه گذشته مطالعات قابل توجه ای در ارتباط با تاثیر آبیاری با فاضلاب خام بر خصوصیات خاک انجام شده است اما تحقیقات چندانی برای اثرات فاضلاب تصفیه شده صورت نگرفته است. بر این اساس به منظور بررسی اثرات آبیاری با فاضلاب خروجی از تصفیه خانه ارومیه بر غلظت، توزیع و آلودگی بعضی عناصر سنگین خاک، تعداد شش نقطه (پنج نقطه در اراضی آبیاری شده با فاضلاب و یک نقطه در اراضی تحت آبیاری با آب چاه به عنوان شاهد) در منطقه ارومیه تعیین و در محدوده عمق ریشه گیاهان زراعی این منطقه (افق AP، عمق ۰-۳۰ سانتی متری) نمونه برداری صورت گرفت. نتایج نشان داد که عملیات آبیاری با فاضلاب باعث افزایش قابل توجه شکل قابل استخراج توسط DTPA عناصر فوق به صورت توالی Ni (۷۸.۹-۱۴۱.۸ %) > Cd (۵۴.۴-۱۲۵ %) > Zn (۳۵.۷-۷۳.۳ %) > Cu (۱۳-۸۷ %) > Pb (۶-۳۲.۳ %) خاک شده است. با این وجود به استثنای کادمیم شکل قابل استفاده سایر عناصر در محدوده های مجاز قرار گرفتند. در مقایسه با شاهد، در اکثر خاک های مطالعه شده شکل کل عناصر فوق نیز (به استثنای مس) به طور معنی داری افزایش یافته بود و بیشترین افزایش (۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد) و کمترین افزایش (۱۰ تا ۳۲ درصد) به ترتیب مربوط به کادمیم و مس بود. همچنین نتایج شاخص های آلایندگی AP، PI، PIN، PLI نشان داد که اکثر خاک های مورد مطالعه در دامنه آلودگی کم تا آلودگی بالا قرار داشتند و کادمیم بیشترین نقش را در افزایش کلاس شاخص های فوق داشت.

دشت ارومیه, شاخص آلایندگی, شکل DTPA عناصر, شکل کل عناصر