نیره پورملائی - Department of Environmental Management, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
علی محمدی - Faculty of Natural Resources and Environment, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
ادریس بذرافشان - Health Sciences Research Center, Torbat Heydariyeh University of Medical Sciences, Torbat Heydariyeh, Iran
مرتضی اسماعیل نژاد - Department of Geography, Birjand University, Birjand, Iran
اکرم الملوک لاهیجانیان - Faculty of Natural Resources and Environment, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

مقدمه و هدف: طی دهه گذشته، جامعه علمی متوجه تاثیرات مهم گردوغبار موجود در هوا بر آب وهوا، سلامت انسان، محیط زیست و بخش های مختلف اقتصادی اجتماعی شده است. رابطه بین غلظت گردوغبار و سلامت انسان ها یک رابطه معکوس است، به طوری که با افزایش غلظت گردوغبار بر تعداد مبتلایان به بیمارهای قلبی و تنفسی افزوده و سلامت انسان به طوری جدی تهدید می شود. یکی از بلایای طبیعی که شهرستان زابل را به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی آن با بستر خشک تالاب هامون تحت تاثیر قرار می دهد، پدیده نامطلوب طوفان های گردوغباری است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات زمانی غلظت گردوغبار در دوره ۱۰ ساله در شهرستان زابل است. روش کار: به منظور بررسی آلودگی هوا در شهر زابل غلظت ذرات گردوغبار (PM۱۰) در دوره زمانی ۱۰ ساله از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸ با استفاده از دستگاه های ثابت سنجش آلودگی هوا اندازه گیری شد. تمام داده ها به صورت متوسط روزانه و سالانه مرتب و تغییرات آن در این بازه زمانی بررسی شد. به منظور بررسی تغییرات کیفی هوا، داده های مدنظر بر اساس شاخص های استاندارد کیفیت هوا AQI محاسبه و تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها: طی دوره مطالعه، میانگین غلظت سالانه PM۱۰ از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸ به ترتیب ۴۰۵، ۴۲۵، ۴۵۱، ۶۵۹، ۵۳۲، ۱۵۲، ۲۲۲، ۱۹۶، ۱۷۰ و ۶۷ میکروگرم بر مترمکعب بوده است. بیشترین مقدار غلظت ذرات مربوط به فصل تابستان ۱۳۹۵ با متوسط ۴۹۳۲ میکروگرم بر مترمکعب تعیین شد که به دلیل وقوع طوفان های ۱۲۰ روزه و بستر خشک تالاب هامون و انتقال ذرات گردوغبار اتفاق می افتد. نتیجه گیری: بر اساس استاندارد، غلظت ذرات معلق PM۱۰ نباید از ۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب تجاوز کند. این در حالی است که این مقدار طی دوره ۱۰ ساله چندین برابر حد استاندارد بوده و در بیشترین مقدار اندازه گیری شده به ۳۳ برابر حد استاندارد رسیده است.

Air quality index, Dust particles, PM۱۰, Zabol city, AQI, ذرات PM۱۰, شهرستان زابل, گردوغبار